Naar Watersporten

In de zomerperiode werd er vroeger op meerdere plaatsen in de stad gezwommen. De Vecht, het Zwartewater, het Almelose Kanaal, de Kolk van Kiezebrink, de IJssel, Harculo, allemaal gewilde zwemlokaties op de warme dagen van toen. Overdekte zwembaden waren er nog niet. Ook was veilig zwemmen niet aan de orde. Ouders waren degenen die de kinderen in de gaten moesten houden.

De laatste decennia zijn het de badmeesters die kinderen, maar ook over de volwassenen, in de gaten houden. Het eerste zwembad waar sprake was van enige oplettendheid door derden, was in het jaar 1889, het gemeentelijk bad aan de Katerdijk. Een bad, dat de eerste jaren alleen toegankelijk was voor de heren. Een van de badregels, die tegenwoordig een knallende lachsalvo op zou leveren. Maar ja, op het platteland heeft deze regel nog een langere tijd door gewoekerd, dan in de stad. Het was simpelweg het denken en handelen van die tijd.

Ik kan mij nog herinneren, dat ik, in Raalte wonende, op elfjarige leeftijd bij mijn moeder, op een vrouwenligweide van het zwembad lag en daar werd weggestuurd. Zo'n zestig jaar geleden dus. Het heeft zelfs daarna nog enige jaren geduurd, voordat er gemengd gezwommen mocht worden en ook, dat zowel de jongens als de meisjes gemengd gebruik mochten maken van de ligweides.

De Zwolse dames van einde 19e eeuw, werden pas vanaf 1897 in het gemeentelijk bad aan de Katerdijk toegelaten om te zwemmen. Natuurlijk was dat ook nog zwaar gescheiden. Het was zelfs zo, dat er een politieagent in het zwembad werd geposteerd, die de mannen in de gaten moest houden.

Video - Zwembaden in het begin jaren dertig

Fragmenten uit een film van het Historisch Centrum Overijssel - NL-ZIHCO 1214 9563 0001

De eerste zwemvereniging werd in 1894 opgericht onder de naam BZZ (Bad- en zwemvereniging Zwarte Water). De basisvereniging van het hedendaagse Swol 1894. BZZ heeft enkele jaren in het bad aan de Katerdijk gebivakkeerd en is in 1909 naar een tweede zwembad in de stad, het Weteringbad in het Almelose Kanaal vertrokken. Dit laatste bad was eigendom van de Zwolse wijnhandelaar I.A. Doyer. Zowel het gemeentelijk zwembad aan de Katerdijk, als ook het particuliere zwembad in het Almelose Kanaal, werden in het jaar 1933 in verband met gezondheidsrisico's (Ziekte van Weil) afgekeurd. De gemeente was in dat jaar echter al ver gevorderd met de plannen c.q. de bouw van een nieuw gemeentelijk Openluchtbad aan de Ceintuurbaan en het eerste overdekte zwembad aan de Turfmarkt.

In 1933 werden beide nieuwe zwembaden in gebruik genomen. In de zomer naar het Openluchtbad en werd het kouder, dan was het op de buitenlokaties sowieso niet meer prettig om je in je zwembroek te vertonen, dan was er maar één mogelijkheid, het overdekte Sportfondsenbad aan de Turfmarkt. Het latere Stilobad. Een schitterende lokatie om aan je verlangens naar zwemwater, in de koude dagen van het jaar, te voldoen,

Het Sportfondsen / Stilobad

Interieur Stilobad in de jaren '60 ...
(Foto: HCO)

Dit laatste bad, het overdekte zwembad van de stad, was 13,5 meter breed en 25 meter lang. Voor die tijd een redelijk modern bad, dat voorzien was van een driemeter hoge springtoren.

De zuidelijke muur van het bakstenen gebouw bestond uit glas en kon bij warme dagen eventueel omhoog geschoven worden. Het Sportfondsenbad was een ontwerp van de in Wanneperveen geboren architect, Wolter Bakker. Een gebouw in de "Nieuwe Zakelijkheid"-stijl, met een vleugje Amsterdamse School. De eerste steen voor het gebouw werd op 3 mei 1933 gelegd door de toenmalige burgemeester van Zwolle, Dr. J. Baron de Vos van Steenwijk.

In de beginjaren was het bad in de zomer niet geopend en was men aangewezen op de eerder genoemde lokaties. Na een grote noodzakelijke renovatie, begin jaren vijftig, kreeg het bad, naast een nieuwe naam, ook de beschikking over een apart oefenbad. Kosten 350.000 gulden. De gemeente had het bad in 1952 overgenomen van de Verenigde Sportfondsen en wijzigde de naam toendertijd van Sportfondsenbad in Stilobad (Stichting Lichamelijke Opvoeding).

Eerste Nationaal Kampioenschap Kunstzwemmen in het Stilobad in 1960. Kunstzwemgroep van BZZ Zwolle in actie ...
(Foto: Nationaal Archief, 2.24.01.04, 911-1074, licentie CC-BY-SA)

(Foto: Nationaal Archief, 2.24.01.04, 911-1075, licentie CC-BY-SA)

Heb je het over het Stilobad, dan komt automatisch de naam van badmeester Lukkien boven borrelen. De man was een zeer gezien persoon en een begrip in die tijd. Hij kon bijzonder goed met de jeugd en iedereen respecteerde hem. 

Voor degenen die zwemlessen in het bad kreeg, werd ieder keer weer een grandioos afzwemfeest georganiseerd. Een feest met prijzen voor de mooiste en origineelste kostuums. Het was schitterend om te zien hoe de moeders zich hadden uitgesloofd hun kind in dit prijzenfestival te laten zegevieren. Geen enkel kind wilde het afzwemfeest missen.

Het Appartementencomplex Philosoof op de lokatie waar ooit het Sportfondsenbad/Stilobad heeft gestaan ...

Met de komst van het nieuwe, overdekte Hanzebad heeft het Stilobad in 1991 zijn deuren voor goed moeten sluiten. Zo'n vijf jaar later is het gebouw gesloopt en heeft het plaats gemaakt voor het Appartementencomplex De Philosoof.

Het Hanzebad

De bouw van het Hanzebad was in een tijd dat de meeste nieuwe overdekte zwembaden een nieuw interieur kregen. Naast de wedstrijdbaden, waren het de glijbanen, bubbelbaden, stoombaden, etc, die als attributen samen met eventuele speciale baden, de meeste nieuwe zwembaden uit die tijd sierden. Het woord sub-tropisch deed zijn intrede.

In augustus 1991 is het Hanzebad geopend en in december 1993 kon de miljoenste bezoeker al worden verwelkomd. Zeven jaar later zelfs de drie-miljoenste bezoeker. Het bad had absoluut niet te klagen over klandizie.

In februari 2008 kreeg het bad te maken met een rel rond zwemkleding. Een van de bezoekers was gehuld in een boerkini, een tweeledig badpak met lange mouwen, pijpen en een hoofdoek. Dit werd voor een aantal andere bezoekers als storend ervaren. Ook de zwembadleiding zag de kleding niet als zwemkleding, waarmee men tegen de stelling van het kabinet inging, dat de boerkini niets meer, maar zeker ook niets minder was dan gewone badkleding. Daarnaast had, volgens toenmalige directeur Hans Meijer, het Hanzebad de beschikking over speciale zwemtijden voor allochtonen en mensen met obesitas. De discussie was geboren of het Hanzebad al dan niet discrimineerde.

Aan het einde van de maand heeft de directie, na gesprekken met de wethouder van sport Janco Cnossen en de landelijke Vereniging Sport en Gemeente, zijn standpunt gewijzigd. De boerkini was vanaf nu wel toegestaan in het Hanzebad.

Met de komst van het nieuwe Zwembad de Vrolijkheid in 2012, werd evenals het AA-bad, ook het Hanzebad gesloten. Voor het laatste bad gold sluiting, in eerste instantie, voor een gedeelte en ook met ingang van enkele maanden later, aangezien het zwembad op de Campus van Hogeschool Windesheim nog niet gereed was. Hierdoor konden nog enkele baden van het bad worden ingezet om het gat te vullen.

In maart 2015 was er al een redelijk deel van het Hanzebad door de slopershamer geveld ...

In april 2014 gingen de deuren echter definitief op slot en was het doek gevallen. Begin 2015 is sloper Boverhoff begonnen met de sloop van het gebouw. Op de lokatie van zo'n 4000 m2, zullen t.z.t. een 170-tal huizen worden gebouwd, waarvan 50 in de sociale huursector.

Het AA-bad

Bouwbedrijf Van den Belt Bouw & Ontwikkeling, bouwde het AA-bad in 1974. Een bad waar menig jonge Zwollenaar zijn zwemlessen genoot en zijn eerste zwemdiploma A, B of C haalde. Ook de zwemvereniging Swoll 1894 en de Naturistenzwemvereniging "Niks um 't Lief", maakten toendertijd dankbaar gebruik van het bad. 

Na de zwemlessen je verdiende diploma halen is altijd een feestelijke gebeurtenis ...

Het afzwemmen, hier in 2005, trok iedere keer weer veel ouders, familie, vrienden en kennissen naar het AA-bad ...

Met een instructiebad, een wedstrijdbad, een duikplank, een grote glijbaan en een zonnebank, heeft het AA-Bad jarenlang een grote rol gespeeld binnen de Zwolse zwemwereld. Naast de geeikte voorzieningen, was er nog een bar en een tribune langs de lange zijde van het bad aanwezig.

Video uit laatste jaar van het AA-Bad ...

De teloorgang van de SEZZ ...

De exploitatie lag jaren in handen van de Stichting Exploitatie Zwembaden Zwolle. Met de komst van de nieuwe zwembaden in de stad, het Zwembad De Vrolijkheid en het zwembad op de Campus van Hogeschool Windesheim, is de actieve rol die de stichting in de stad speelde, verloren gegaan.

Naast de hoofdingang van het zwembad was een kunstwerk van de Zwolse beeldhouwer Titus Leeser geplaatst. Een bronzen werk met drie badende  kinderen. Aangezien brons bij de handelaar een redelijke duit opbracht, zijn in de stad, in de loop der jaren, meerdere kunstwerken gestolen. Zo ook dit kunstwerk van Titus Leeser. Tussen Kerst en Oudjaarsdag 2007, is een groot deel van het werk bij zijn sokkel gezaagd en meegenomen.

Het kunstwerk van de Zwolse beeldhouwer Titus Leeser, voor de ingang van het AA-bad ...

In het jaar 2000 werd duidelijk, dat het AA-Bad in de wijk AA-landen en het Hanzebad in Zwolle-Zuid, door technische en economische redenen, op den duur gesloten zouden moeten worden.

Op het moment van de opening van het nieuwe Zwembad De Vrolijkheid, zouden zowel het AA-Bad, alsook het Hanzebad buiten gebruik moeten worden gesteld. Voor het AA-Bad was dit het geval, maar doordat het nieuwe zwembad op de Campus van Hogeschool Windesheim nog niet gereed was, werd het sluiten van het Hanzebad nog geen realiteit. Een deel van het Hanzebad kon nog tot de opening van het nieuwe bad Windesheim, in gebruik blijven als therapiebad. Een besluit, dat door SEZZ, Windesheim, Optisport en de gemeente gezamenlijk is genomen. Hierdoor konden de therapiezwemmers nog zo'n 14 tot 15 maanden in hun eigen vertrouwde omgeving zwemmen.

Het genomen besluit hield ook in, dat het wedstrijdbad nog een tijdje in gebruik bleef voor het gehandicaptenzwemmen. Op 23 oktober 2012 liet het geluid van de waterpompen in het hoofdbad duidelijk horen, dat een begin was gemaakt aan de ontmanteling van het bad. Met krachtige pompen werd het hoofdbad leeg gezogen.

Bron:
Zwolle,
Mijn stad - Deel 1
Wikipedia
Zwolse Historische Vereniging
HCO
De Stentor
Gemeente Zwolle

Foto's van kort voor de sloop van het Hanzebad in het jaar 2015

Foto's van de sloop van het Hanzebad in het jaar 2015

Foto's van het AA-bad in 2003