Naar Watersporten

Het Openluchtbad, midden jaren '30 ...
(Foto: HCO)

Het Openluchtbad aan de Ceintuurbaan is ontworpen door de stadsarchitect Jan Gerko Wiebenga, in opdracht van de Gemeente Zwolle. De heer Wiebenga was destijds directeur van de Gemeentelijke Technische Dienst. De Zwolse aannemer J. Spanhaak had de uitvoering van de werkzaamheden in handen.

Op 9 juni 1933 is het Openluchtbad geopend. Rond deze datum werden de twee oude baden aan het Almelose Kanaal en aan het Zwartewater wegens gezondheidsrisico's afgekeurd.

Het Openluchtbad, midden jaren '30. De baden zijn strikt gescheiden. Onder voor de dames en  boven voor de heren ...
(Foto: HCO)

Het bad kende een symetrische indeling en heeft nog steeds, na al die jaren, de kenmerken van de stijl van het Nieuwe Bouwen uit die tijd. Een stijl die perfect samenging met het denken en doen van de architect. Anno 2017 is het Openluchtbad nog het enig overgebleven bad in ons land, dat in de stijl van het Nieuwe Bouwen nog te vinden is. Hiermee geeft de Rijksmonumentendienst aan dat het een zeldzaam bad is binnen deze wijze van bouwen.

Gekleed zwemmen voor het zwemdiploma. De springtorens in 1950 ...
(Foto: HCO - Collectie Dolf Henneke)

"Samengevat kan worden gesteld dat het Zwolse Openluchtbad zowel architectuurhistorisch als cultuurhistorisch van grote betekenis is door opzet, architectonische uitwerking, technische realisatie en ligging, terwijl tevens sprake is van zeldzaamheidswaarde op nationaal niveau", aldus de website Rijkmonumenten.nl.

Deze laatste zin heeft er, in de moeilijke tijd die het bad kende, voor gezorgd dat het bad gered is van de ondergang. Het bad is een zwembad met een verhaal. Een groot verhaal, maar daarover later in dit artikel. 

Het Openluchtbad telt in totaal zes baden, waarvan twee met een tienbaans Olympisch 50-meter wedstrijdbad, een 30-meterbad en twee peuterbadjes. Hoewel het woord peuterbadje eigenlijk verkeerd gekozen is, als we kijken naar de grootte van de twee peuterbaden.

Gemengd zwemmen en zonnebaden in juli 2010 ...

Dat alle baden, met uitzondering van het 30-meterbad, tweemaal zijn gebouwd, stamt nog uit de tijd van de scheiding der seksen. De jongens en de meisjes mochten niet gemengd zwemmen, maar alleen gescheiden in twee aparte baden, hun zwemkunsten beoefenen. Deze regel was in die tijd heel normaal en werd volop door de directies van de zwembaden in ons land uitgevoerd. Gezien vanaf de entree van het Openluchtbad, was de rechterzijde voor de heren en de linkerzijde voor de dames.

In de beginjaren had het bad de beschikking over twee springplanken van 1 meter, twee springplanken van 3 meter en in het midden een springplank van 5 meter hoog. Van deze springplanken zijn er nog drie overgebleven, waarvan één hoge en twee lagere.

De oorspronkelijke springplanken die door architect Wiebenga waren ontworpen, moesten op aandrang van de gemeente Zwolle worden verstevigd. Men vond deze te slank en daardoor te gevaarlijk voor de gebruikers. Achteraf bleek dat dit onnodig is geweest.

In de loop der jaren hebben er een aantal wijzigingen plaatsgevonden, zo zijn o.a. de meeste oorspronkelijke kleedhokjes en kleedkasten vernieuwd en is het pompgebouw voor de baden vervangen door een groter exemplaar, etc. Alle wijzigingen hebben geen afbreuk gedaan aan de oorspronkelijke opzet en monumentale kwaliteiten van het bad.

In 1989 besloot B&W van Zwolle dat het Openluchtbad zou moeten sluiten, waarna het gesloopt zou moeten worden. Een beslissing die bij de Zwolse bevolking, en dan met name de fervente waterratten onder hen, zijn weerga niet kende. Volgens de gemeente was het te duur om het bad in stand te houden, mede gezien de komst van het nieuwe, overdekte Hanzebad.

De Zwolse bevolking protesteerde massaal tegen dit besluit, hetgeen tot gevolg had, dat door enkele enthousiaste buurtbewoners, het plan werd gesmeed het bad te bezetten. Ook werden er folders gedrukt met de oproep aan Zwollenaren zich aan te sluiten bij de bezetters.

In de schemerige avond van 23 augustus 1991 was het zover. Het buurtcomité brak in bij het bad, zette hun tentenkampje op en hingen de inmiddels aangeschafte grote kettingen en zware sloten, aan de hekken en deuren van het bad, zodat niemand er meer in kon. Het doel waarvoor de bezetting was georganiseerd, het redden van het bad voor hun kinderen, werd na een bezetting 77 dagen, gehaald. De gemeenteraad trok de sloopvergunning in, waardoor het Openluchtbad niet meer hoefde te vrezen voor een einde oefening.

Het Openluchtbad weer volop gebruikt in augustus 1994. Op de achtegrond het toenmalige Oosterenkstadion van FC Zwolle ...
(Foto: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed - Ton van der Wal)

De bezetting trok veel belangstelling van Zwollenaren, waarvan velen de bezetters een hart onder de riem wilden staken. Zo stond ook architect Paul Uil op een dag te kijken bij het bad. Achter hem hoorde hij een buschauffeur de opmerking maken: "Ze zoll'n d'r een monument van mutten maken". Een opmerking die gevolgen had.

Het bracht Paul Uil op een idee, hij zocht contact met de Rijksmonumentendienst en overtuigde deze dienst, dat het uiteindelijk in 1994 werd erkend met een beschermde status van Rijksmonument. De gemeente kon het bad nu niet zo maar meer slopen.

Video - Renovatie in 2011

De videobeelden zijn afkomstig van het Historisch Centrum Overijssel - NL ZIHCO 1214 14705 0001

De bovenstaande video geeft een mooie impressie van het zwembad in de jaren dertig, de bezetting, de renovatie van het zwembad.

In 1992 is het bad door de Vereniging Openluchtbad Zwolle, met een breed exploitatieplan, overgenomen en is sindsdien een daverend succes. Ruim 80.000 bezoekers met ruime uitschieters naar meer, weten het bad ieder jaar weer te vinden. De warme zomer van 2018 was een van die uitschieters, met zo'n 110.000 bezoekers.

Openluchtbad een jaar voor de renovatie van 2011 ...

Met de in 1994 welverdiende status als Rijksmonument, waren de grootste zorgen van de badgasten was verdwenen. Het Openluchtbad mocht niet meer worden gesloopt. De bezettingsactie had resultaat opgeleverd.

Sinds de overname door de Vereniging Openluchtbad Zwolle, zijn het de ruim 6200 leden, die binnen een bepaalde vrijwilligersformule, het bad in stand houden. Iedereen kan lid worden. Word je lid, dan wordt er van je verwacht, dat je een aantal uren per seizoen vrijwillig verplichte werkzaamheden verricht.

Met de start van de renovatie in november 2011 is een mooie basis gelegd voor een geweldige toekomst van het bad. Het bad is bij deze grote ingreep voor zo'n 5 miljoen euro aangepast. Gemeente en provincie hebben garant gestaan voor de financiering van het geheel. Na de laatste renovatie in 1996, was het altijd pappen en nathouden geweest. Ieder jaar weer moest de scheurvorming van de baden worden aangepakt.

Hoeveel Zwollenaren het bad in haar bestaan al heeft mogen ontvangen zal misschien niet duidelijk zijn, maar wat wel duidelijk is, is dat het bad de aankomende jaren nog veel van hen zal verwelkomen.

De officiële start van de Zwemvierdaagse in 2012 ...

De Zwemvierdaagse in 2014 ...

De jaarlijkse Zwem4daagse is een niet meer weg te denken activiteit in het Openluchtbad. Honderden zwemmers, jong en oud, trekken dan vier dagen hun baantjes. De deelnemers moeten minimaal iedere dag 500 meter zwemmen. De laatste jaren is het zo, dat kinderen met een A-diploma de helft van de geëiste afstand mogen zwemmen. Heeft de zwemmer genoeg stempels op zijn/haar kaart verzameld, dan kunnen zij aan het einde een schitterende medaille in ontvangst nemen. Na het zwemmen kunnen de zij ook nog deelnemen aan allerlei activiteiten die in en om het bad worden georganiseerd.

Bron:
Wikipedia
Rijksmonumenten.nl
De Stentor
Tijdvoorsamen.nl

Foto's van het Openluchtbad in 2001.

Foto's van het Openluchtbad in 2010.

Foto's van de Zwem4daagse in het Openluchtbad in het jaar 2014