Naar Gevelstenen in onze stad

Het Binnengasthuis tussen Diezerstraat en Gasthuisplein tussen 1905 en 1910 ...
(Foto: HCO - PBKR1085)

"Het Heilige Geesthuis", tegenwoordig het Binnengasthuis, zo stond het in het jaar 1308 al in de boeken. Het huis kreeg de taak toebedeeld om zwervers op te vangen.

Het huis is toendertijd gebouwd op een terrein tussen de Diezerstraat en het Gasthuisplein. Jaren later, in 1923, is het gasthuis verplaatst naar de plek waar het hedentendage nog is te vinden, de Binnengasthuisstraat.

Het is één stuk historie. Vanaf de 1660 is de naam, mede door de Reformatie, gewijzigd van "Het Heilige Geesthuis", naar "Binnengasthuis".

In de 17e eeuw is ook de functie van het huis gewijzigd.  Waar het eerst een huis moest zijn ter opvang van zwervers, werd het vanaf deze eeuw, de voorloper van de huidige bejaardentehuizen. De functie werd namelijk uitgebreid met de huisvesting voor ouderen.

Binnengasthuis achter de villa van de familie Van Laer aan de Vechtstraat, rond het jaar 1924-1928 ...
(Foto: HCO - NL-ZLHCO_1214_PBKR0255)

Mede door de in de loop der jaren door de overheid gestelde eisen aan veiligheid, hygiëne en gezondheid, was de modernisering van de gebouwen, waar men al jaren in gehuisvest was, onhaalbaar gebleken. Er moest naar een nieuwe huisvesting uitgekeken worden.

De parkzijde van Villa Molenzicht in het jaar 2001. Ooit was het statige pand in het bezit van Mr D. van Laer ...

De nieuwe huisvesting werd gevonden in de aankoop van Villa Molenzicht van de oud-voorzitter van de Gasthuizen in Zwolle, de heer Mr. D. van Laer. Vanaf de stad komende, was deze villa gelegen aan de linkerzijde van de Vechtstraat, net voor de Vechtbrug. Achter deze villa zijn toen, rond 1923, 40 bejaardenwoninkjes gerealiseerd. Het was dan ook niet zo gek, dat hij werd gevraagd op 11 september 1923, de eerste steen te leggen. De villa werd nog jarenlang gebruikt als kantoor voor de Gasthuizen.

De woninkjes aan de Binnengaststraat in 2001 ...

Ook bij de bouw van deze woninkjes was weer een van de lokale architecten betrokken. Dit keer was het de Zwolse architect M. Meijerink, die het ontwerp voor de huisjes heeft gemaakt.In het middendeel van het geheel is een stevig formaat, zandstenen gevelsteen ingemetseld met de tekst: "VAN DEZE STICHTING / "HET NIEUWE BINNENGASTHUIS" / WERD OP 11 SEPTEMBER 1923 / DE EERSTE STEEN GELEGD DOOR / MR. D. VAN LAER / OUDE VOORZITTER DER GASTHUIZEN / - / HET BESTUUR / J.W. BARTELS HZ VOORZITTER / JOS. E. VOGT SECRETARIS / R. TELLEGEN THESAURIER / R.G.A.Z. BARON VAN HAERSOLTE".

Het toegangshek tot het Binnengasthuis aan de zijde van de Borneostraat ...

Het terrein van het Binnengasthuis is aan de zijde van de Borneostraat afgesloten door een stevig stalen hek met de tekst "Gasthuis". De pilaren die het hek ondersteunen hebben beide een reliëf. Op de een staat "Anno" en op de andere is het jaartal "1924" te vinden.

Naast de bovenstaande gevelsteen zijn er nog twee stenen te vinden op het terrein achter de villa. Op de zijgevel van een van de woonhuizen is een gedenksteen uit 1881 ingemetseld. Op deze steen is een inscriptie aanwezig die luidt: "Ter gedachtenis aan den Stichter N. Primers. / Die zegen verspreidt, wordt zelf ruim bedeeld, en die / bevochtigt, wordt zelf mild besproeid. Spr.II:25. / anno 1881".

Ooit stonden er aan de Zeven Alleetjes woningen die toebehoorden aan de Pruimerstichting. Deze waren gebouwd in het jaar 1881. Deze huisjes waren bestemd voor ouden van dagen en werden door Daniëlle Pruimers, wiens grootvader een bekende wijnhandelaar in onze stad was, gesticht.. 

Na de sloop van de huisjes in 1955, is de laatstgenoemde gevelsteen, samen met de onderstaande gevelsteen ingemetseld in de woningen van het Binnengasthuis. De een was een bestaande steen uit de Pruimershuisjes, de ander is een gedenksteen m.b.t. de bouw van een aantal nieuwe woninkjes, die de 12 Pruimershuisjes moeten doen vergeten en op het terrein van het Binnengasthuis zijn gebouwd.

In 2008 zijn de woningen en de villa door de Woningcorporatie Openbaar Belang overgenomen, in 2013 gerevitaliseerd met behoud van de authentieke elementen van de huizen, waarbij tevens elementen van jaren geleden zijn teruggebracht. 

V.l.n.r. Gerke Brouwer, Hans Kamphof en Erik Dannenberg ...

Op dinsdagmiddag 12 juni 2012 heeft wethouder Erik Dannenberg in samenwerking met bewoner Hans Kamphof en de directeur van Woningbouwstichting Openbaar Belang, Gerke Brouwer, het startsein gegeven voor de speciale revitalisatie van de 32 woningen aan de Binnengasthuisstraat. Na deze grootschalige ingreep, kregen de historische woningen het stempel "Passiefhuis", hetgeen betekent, dat de woningen op een speciale wijze zijn gerenoveerd, waarbij extra duurzaamheidsmaatregelen zijn meegenomen. Het resultaat moest er voor zorgen dat de bewoners hun wooncomfort hebben zien toenemen met daarbij de ontvangst van een lage energierekening.

De genomen maatregelen hebben er voor gezorgd, dat aan de woningen het energielabel A+ kon worden toegekend.

Gevelsteen t.g.v. de afronding van de revitalisering van de 40 woningen aan de Binnengasthuisstraat ...

Na de revitalisering verrichte burgemeester Henk Jan Meijer op 21 juni 2013 de officiële opleveringshandeling. Als extra kregen de passiefhuizen aan de Binnengasthuisstraat de status van Gemeentelijk monument toegewezen. Naar aanleiding van de revitalisering en de status Gemeentelijk Monument, is in de zijgevel van een van de eerste huisjes, een gevelsteen geplaatst.

Bron:
Magazine Monumentendag 2009 - Marcel Overbeek
De geschiedenis van het Binnengasthuis