Wat treft u aan op deze website!

Zwolle - Algemeen

Zwolle - Algemeen

Algemene info over de stad

Onder dit item krijgt u een simpel algemeen beeld van onze mooie Hanzestad Zwolle
Foto's, video's en artikelen

Foto's, video's en artikelen

De stad Zwolle in beeld en in tekst!

Foto's, video's en artikelen uit het heden en verleden van de oude Hanzestad Zwolle!
Zwolle in Beeld Info

Zwolle in Beeld Info

Brede informatie over de website!

Hier vindt u alle informatie over de website, inclusief het contactadres en de privacy- en cookie verklaring!
Foto's bestellen!

Foto's bestellen!

Wilt u een foto bestellen?

Onder dit item vindt u een breed assortiment foto's, waarvan een groot deel is voorzien van een Zwols tintje!
Links

Links

Links naar interessante websites!

Hebt u vragen of wilt u informatie over bepaalde items die gelinkt zijn aan de stad Zwolle, dan vindt u hier een aantal links naar Zwolse bedrijven, organisaties of verenigingen!

Het laatst geplaatst

Zoeken op de website!

Naar Foto's van Zwolle
Naar Wijken/buurten - Wijthmen

Wijthmen 07062018 3582

Onder de rook van Zwolle, buiten het drukke verkeer en de energieverslindende levendigheid van de grote stad, ligt het mooie intieme en rustige buurtschap Wijthmen. Wijthmen sinds 1967 vallend onder de gemeente Zwolle was ooit, evenals een groot aantal andere dorpen en buurtschappen onderdeel van het uit 33 woonkernen bestaande Zwollerkerspel.  Al deze woonkernen hadden een landelijke uitstraling en waren gelegen in een groene ring rond de stad Zwolle, waar de vele agrariërs hun werk verrichten in een zee van rust en vreedzaamheid. Samen met Herfte en het Bedrijventerrein Marslanden-Zuid vormt Wijthmen tegenwoordig de Zwolse wijk Marsweteringlanden. 

De oudste sporen van bewoning zijn gevonden in de omgeving van Wijthmen en stammen uit de prehistorie. Het huidige buurtschap is waarschijnlijk ontstaan in de Karolingische tijd tussen 750 en 900.

Door plaatsing van de bewoners van het dunbevolkte gebied tussen de IJssel en de Vecht, onder het gezag van de Franken, ontwikkelde de regio zich snel op allerlei vlakken. Door nieuwe organisatievormen en de groei van de bevolking, was de economische bloei van het gebied in die tijd ongekend.

Handhaving van orde en rust werden onder leiding van de nieuwe heersers bevorderd, terwijl daarnaast de landbouw en de handel enorm werden gestimuleerd.

Berkum, Ittersum, Zuthem, Windesheim en ook Wijthmen zijn plaatsnamen, die in de vroege middeleeuwen zijn ontstaan. Door de verbastering van de uitgangen van de plaatnamen, -heem (woonstede of huffs), zijn deze omgebogen naar -em of -um en hebben uiteindelijk de huidige buurtschappen rond Zwolle hun namen bezorgd. Daarnaast hadden de nederzettingsnamen veelal de naam van een persoon als eerste vermeld. Wie dat bij de naam Wijthmen is geweest is niet bekend.

In geschreven vorm is de eerste vermelding van de naam Wijthmen uit het jaar 1207. Uit een document uit die tijd blijkt, dat de Bisschop van Utrecht aan het Deventer kapittel de novale tienden (een vorm van winstbelasting op nieuw ontgonnen land) in de buurtschappen Zwolle, Wijthmen en Ittersum heeft geschonken.

Het eerste overzicht van het aantal huishoudens in het buurtschap stamt uit een belastingdocument van rond 1400. Hierin stond geregistreerd wat elke gebruiker van een boerenerf aan de landsheer moest betalen. Voor "die buerschap toe Wytmen" waren dat toendertijd 31 hoofden van huishoudens. Opmerkelijk is, dat na het jaar 1400 het aantal niet of nauwelijks is gewijzigd.

Het kerspel van Zwolle, waar Wijthmen onderviel, bestond eind 15e eeuw uit zo'n 350 boerderijen, die over de 16 buurtschappen waren verdeeld en in grote mate afhankelijk waren van de stad Zwolle. Bestuurlijke, juridische en economische zaken werden door de bewoners van het kerspel afgehandeld in Zwolle. Was er in tijden van krijgshandelingen gevaar, dan zochten de kerspellers, zo ook de Wijthmener bevolking, hun veiligheid binnen de stadsmuren.

Ook op kerkelijk gebied vielen de bewoners onder Zwolle. Om hun verplichtingen op dit vlak na te komen moesten zij voor het bijwonen van de H. Mis, voor de doop, het huwelijk of de begrafenis naar de "grote" stad. Binnen de stadsgrenzen stonden immers de enige kerken van de omgeving.

Dat het mes aan twee kanten sneed, blijkt wel uit het feit dat voor de aanvoer van agrarische produkten de stad Zwolle enorm afhankelijk van haar naaste buren was. Iedere boer uit het kerspel bood wekelijks zijn nering aan op de Zwolse markt en kocht dan zijn benodigdheden voor de komende week weer bij de plaatselijke middenstand van de stad. 

Sassenpoort Karel van Gelder 1524

Karel van Gelre gevangen genomen door de Zwollenaren in 1524.
In de Statenzaal is deze schitterende wandschildering van Van der Laars te bewonderen ...

Bij de in 1526 gehouden telling van het vee en de graanproduktie in Zwollerkerspel, waar 212 boeren en keuters werden geteld, kwamen er 25 uit Wijthmen. Het krijgsgeweld van de Hertog van Gelre, waar in deze periode Zwolle en Zwollerkerspel mee te maken hadden, was waarschijnlijk de oorzaak van de lage resultaat voor Wijthmen.

De 19e eeuw laat voor het gebied grote veranderingen zien. De veehouderij was in sterke mate toegenomen en binnen de akkerbouw was het goedkope haver veelal vervangen door de duurdere rogge en tarwe. Naast dit alles, was in die periode ook de boekweit in opkomst.

Wijthmen 07062018 3557

Ondanks deze, economisch gezien, prima gewassen was menig boer in het kerspel geïnteresseerd in een nieuw gewas, de aardappel. Zwollerkerspel, inclusief Wijthmen, groeide in die periode uit tot een belangrijke exporteur van voedselgranen. Deze verandering heeft de bewoners van Wijthmen geen windeieren gelegd. Tot op heden werkt het grootste deel van de bewoners van Wijthmen in de landbouw. Dat zal voorlopig nog wel zo blijven.

Door de opkomst van het protestantisme, rond het einde van de 17e eeuw, kreeg ook in Zwollerkerspel de katholieke gemeenschap het moeilijk. Velen sloten zich aan bij de Hervormde Kerk. Het was bijzonder opmerkelijk, dat toendertijd in Wijthmen, Zalné en Herfte heel veel bewoners trouw zworen aan hun katholieke geloof.

Vanuit de schuilkerken werd dit geloof verkondigd. Voor de ingezetenen van Wijthmen gold dat zij onder de brede statie Dalfsen vielen en aan de overzijde van de Vecht, terecht konden in de schuilkerk van Broekhuizen. De afstand tussen Wijthmen en Broekhuizen was voor veel oudere inwoners een bezwaar. Dit had tot gevolg, dat er vanaf 1690 ook diensten werden gehouden in een boerderij in het buurtschap Emmen (Dalfsen).

Midden juni 1700 werd Zwollenaar Johannes Josephus Kattenbelt tot pastoor benoemd. Mede doordat in Broekhuizen de Rutenberg in handen van de hervormden was gekomen, was hij het die rond 1710 de schuilkerk naar Wijthmen verplaatste. Deze schuilkerk heeft tot omstreeks 1770 zijn diensten aan de katholieke Wijthmener gemeenschap, bewezen. Een gemeenschap waarvan meer dan 75%, midden 18e eeuw, het katholieke geloof aanhing.

Een van de eerste prioriteiten van de nieuwe pastoor, Gerard Michael Hampzinck, afkomstig uit Twente, was de bouw van een nieuwe kerk met pastorie in het vlakbij gelegen Hoonhorst. Een actie, waar de katholieken in Wijthmen niet echt blij mee waren. Als vorm van protest gingen ze jaar in jaar uit naar de grote stad Zwolle, ondanks dat de weg naar Hoonhorst een kortere was.

De schuilkerk werd uiteindelijk omgebouwd tot een kleine boerderij, in de volksmond het Thoonenhuus, genoemd. Een eucharistievoering was toen al niet meer aan de orde.

In de 17e en 18e eeuw deden zich nauwelijks veranderingen voor in het rustige Wijthmen. Het aantal huizen/boerderijen werd geteld naar de mogelijkheid van het maken van een vuur. In het haardstedenregister van 1675 waren er 28 huizen/boerderijen waar een vuur kon worden gestookt. Hieronder bevonden zich twee buitenplaatsen en een boerderij met de mogelijkheid voor twee vuurplaatsen.

Volgens de volkstelling van 1748 telde Wijthmen 31 huishoudens met in totaal 179 mensen. Voor de duidlijkheid, in 2017 is dit getal ongeveer met drie vermenigvuldigd!

Soeslo 1966 Rijksdienst Cultureel Erfgoed 20231471

Boerderij van Soeslo in 1966 ...

De buitenplaatsen die in het haardstedenregister werden genoemd, zijn het schitterende Landgoed Soeslo, dat als een van de eerste bewoners in 1625, de burgemeester van Zwolle Hendrik Crouse, als eigenaar had en onderdak bood. De tweede buitenplaats was Veldwijk, dat gelegen was aan de oude weg naar Twente. Deze buitenplaats had als laatste bewoner de rijke wijnhandelaar Nicolaas Pruimers, die destijds 4900 gulden voor het spijker betaalde. Twaalf jaar na zijn aankoop heeft de wijnhandelaar zijn bezit verkocht aan landbouwer Gerrit Jan Langevoort. Hij was het, die in 1856 opdracht gaf de buitenplaats af te breken en op de vrijgekomen ruimte een boerderij liet plaatsen.

Bij de volkstelling van 1795 werden naast de persoonsnamen van de ingezetenen van Wijthmen, ook de beroepen van deze mensen genoteerd. Hier kwam uit, dat in het buurtschap 19 boeren, een baas timmerman, een baas schoenmaker, een baas kleermaker, een baas metselaar, een baas wever, drie hoveniers, een schoolmeester en een oud-burgemeester (Willem Royer, Soeslo), de samenstelling van de gemeenschap vormden.

Rond 1740 had Wijthmen de beschikking over een eigen lagere school. Deze school was in het leven geroepen voor leerlingen die ver van Zwolle woonden. Vermoedelijk was Zwollenaar Wessel Hagedoorn, die in mei 1742 in Wijthmen was komen wonen, de eerste schoolmeester.

Met een grote mate van waarschijnlijkheid zijn de lessen op deze school in een boerenschuur gedoceerd, want een echt schoolgebouw kende het buurtschap in die tijd nog niet.

In de periode dat de Franse troepen ons land waren binnengevallen (december 1794), kreeg Zwollerkerspel te maken met een serieuze en ingrijpende wijziging van het politieke, administratieve en bestuurlijke bestel.

Wapen Zwollerkerspel Statenzaal 3941

Wapenschild van Zwollerkerspel in het glas-in-lood-raam van de Statenzaal ...

Een van de gevolgen voor Wijthmen en de andere buurtschappen binnen Zwollerkerspel was, dat de plattelanders voor het eerst een vinger in de pap kregen, door een zekere mate van zelfbestuur. In oktober 1802 werd deze vorm van zelfbestuur voor Zwollerkerspel gevolgd door het stempel: zelfstandige bestuurseenheid. Het laatste onder de bezielende leiding van een door de landsregering benoemde "amptman van het schoutambt" en een college van zeven gecommitteerden.

Zo'n negen jaar later werd nogmaals op een vernieuwing van het lokale bestuur ingezet, ingrijpender dan de eerste doorgevoerde wijziging c.q. verandering.

De Franse wetten werden namelijk op 1 maart 1811 voor ons land van kracht. De schoutambten verdwenen en daarvoor in de plaats werden gemeenten ingevoerd. De leiding van deze gemeenten kwamen in handen van burgemeesters, die werden bijgestaan door een gemeenteraad. Na het vertrek van de Fransen heeft het in 1814 gevormde Koninkrijk der Nederlanden, dezelfde wijze van besturen ongewijzigd overgenomen.

De verzelfstandiging van het kerspel had weinig tot geen effect op de toenmalige ingezetenen. Men bleef afhankelijk van de stad Zwolle. Ook stond het gemeentehuis van Zwollerkerspel binnen de stadsgrenzen van Zwolle en wel op de hoek van de Wilhelminasingel met het Ter Pelkwijkpark. Tot 1 augustus 1967 is Zwollerkerspel een zelfstandige gemeente gebleven. Vanaf die datum is het samengevoegd met de voor vele kerspelers "grote" stad Zwolle.

Wijthmen Tractor 07062018 3527

Tussen 1839 en 1870 steeg het aantal huizen in Wijthmen van 41 naar 52, met een stijging tot zo'n 85 huizen rond 1930. Nadat op 10 juni 1958 bij raadsbesluit het Uitbreidingsplan Wijthmen was vastgesteld, kwamen er rond de 60 woningen bij. In 1966 was dit weer het geval. Waar in vroegere tijden de oude school en de onderwijzerswoning stonden, het gebied tussen de Kroesenallee, de Veldhoekweg en de Erfgenamenweg, werden in dat jaar nog een blok woningen en een drietal bungalows gebouwd.

Op het moment van schrijven van dit artikel is er sprake van een stevige aanvulling van het aantal woningen in het buurtschap. De mogelijkheid bestaat, dat binnen het Dorpsplan Wijthmen, dat in samenwerking met de bewoners is opgesteld, in de aankomende tijd zo'n 90 woningen nabij het Kulturhus zullen worden gebouwd. Onderzoeken zijn gaande!

Door de samenvoeging van de twee gemeenten, kwam de stad Zwolle eigenlijk als grote winnaar uit de bus. Het grootste voordeel voor Zwolle was, dat het zijn expansiedrift niet meer behoefde te beteugelen en dat de stad kon gaan bouwen buiten haar stadsgrenzen. Een ontwikkeling die de stad geen windeieren heeft gelegd.

Nieuwe wijken schoten als paddestoelen uit de grond.  Of de geboren Wijthmener, Ittersummer, Spoolder of Berkummer, noem de oude kerspelers maar op, er ook de voordelen van zien, weet ik niet. Mocht u ze tegenkomen, vraag het eens!

Bron:
Wijthmen.nl (Inclusief uitgebreidere info over het verleden van Wijthmen)
Wikipedia

Facebook - Like Zwolle in Beeld

We use cookies

Wij gebruiken cookies op onze web site. Sommigen zijn essentieel voor het correct functioneren van de site, terwijl anderen ons helpen om de site en gebruikerservaring te verbeteren (tracking cookies). U kan zelf kiezen of u deze cookies wil toestaan of niet. Let op dat als u onze cookies weigert mogelijk niet alle functies van de site beschikbaar zijn.