Naar Historie
Naar Interessante personen uit de Zwolse historie

Titus Leeser bij de opening van zijn tentoonstelling in De Librije in 1981 ...
(Bron: HCO - FD023609)

Titus Jules Gerhard Karl Leeser, is duidelijk geen Nederlandse naam. Toch heeft deze man een groot deel van zijn leven in ons land doorgebracht. Een man met een bijzondere creatieve gave ...

Leeser was op 14 oktober 1903 geboren in Keulen en was de zoon van een dramaturg en een actrice. Begin 20e eeuw verhuisde het gezin naar Den Haag. De stad waar hij studeerde aan de Academie van Beeldende Kunsten.

Na zijn studiejaren in de Hofstad (1921-1922) is deze veelzijdige kunstenaar weer naar zijn vaderland teruggekeerd, om zijn opleiding te vervolgen aan de Akademie der Bildende Künste in München. Hier kreeg hij tekenles van de dierenschilder Angelo Jank, de man die gespecialiseerd was in het tekenen en schilderen van voornamelijk in beweging zijnde paarden en ruiters. De studie duurde tot 1927.Na zijn tijd aan deze Münchener akademie deed Titus Leeser  nog een opleiding van een jaar naar de Staatsschule für Angewandte Kunst München.

Verlovingsaankondiging Liesje Hendrikse en Titus Leeser ...
(Bron: Delpher Kranten - Middelburgse Courant - 12-1-1925)

In de tijd dat hij in München was, verloofde hij zich met de geboren Middelburgse Elisabeth Johanna Hendrikse, die hij op 31 oktober 1929 het JA-woord gaf. Beide hadden een link met de padvinderij en het was dan ook het eerste padvindershuwelijk dat in ons land werd gesloten.

Kampstaf Leiderscursus in 1924, met tweede van links Titus Leeser ...
(Foto: Website Oud Ommen - NL-OmnOO_AP0010)

Titus Leeser was een van de eerste kampstaffers op Kamp Eerde bij Ommen. In latere jaren was hij ook een van de trainers op de eerste Gilwelltrainingen die in 1923 ons land plaatsvonden op Gilwell Ada's Hoeve in dezelfde stad. Hij maakte in die tijd veel omslagontwerpen en illustraties ter promoting van de scouting.

Als tekenaar was hij in de jaren dertig werkzaam voor meerdere uitgeverijen, waaronder Callenbach in Nijkerk. Voor deze uitgeverijen ontwierp hij boekomslagen, boekbanden, aanplakbiljetten etc.

Penning ontworpen door Titus Leeser ter ere van de vrouwen in de Japanse vrouwenkampen ... (Bron: "Tussen kunst en design" - Hans Tushuizen)

In zijn jonge jaren reisde Titus Leeser veel door Europa en om in zijn onderhoud te voorzien, maakte hij dan reclametekeningen, boekomslagen en illustraties, waarvoor hij acryl, inkt en potlood gebruikte. Op een van zijn reizen leerde hij midden jaren dertig in Zürich, de Zwiterse beeldhouwer Hermann Haller kennen. Deze man gold in zijn tijd als de grondlegger van de moderne plastische kunst. Hij was het die Titus Leeser met het beeldhouwen kennis liet maken. Gezien zijn activiteiten van de voorgaande jaren, was dit een nieuwe tak van sport voor hem. 

Advertentie t.b.v. het boek "De Club der Vliegende Hollanders", met foto's en illustraties van Titus Leeser in de Bredasche Courant ...
(Bron: Delpher Kranten - Bredasche Courant - 4-12-1935)

Na in Düsseldorf lessen te hebben gehad van de Hongaar Zoltán Szekessy, was voor Titus de kennismaking met de plastische beeldhouwkunst een aanzet die zijn complete leven zou gaan beheersen. Hij liet het niet meer los. Hij werkte voornamelijk met brons, hout, Pouillenay (een Franse kalksteen) en steen.

Na de oorlog ontving Titus Leeser in 1950 de Prijs van de Stichting Kunstenaarsverzet voor de literatuur, beelden kunst en muziek. Een prijs die door de Stichting Kunstenaarsverzet 1942-1945 was ingesteld om de oprichter van het kunstenaarsverzet, beeldhouwer Gerrit van der Veen, en andere in concentratiekampen omgekomen kunstenaars en wetenschappers, die tot de verzetsgroep behoorden, te eren. In 1951 kreeg hij zijn tweede grote prijs, de Prijs voor de Beeldhouwkunst. Titus Leeser bleek naast tekenaar en illustrator ook een zeer begenadigd beeldhouwer te zijn, die eigenlijk pas op latere leeftijd, na de Tweede Wereldoorlog zijn eigen stijl begon te ontwikkelen.

Titus Leeser in zijn atelier, werkend aan een van zijn kunstwerken in oktober 1971 ...
(Foto: Website Oud Ommen - NL-OmnOO_haw_64152 (Herman Wigbels))

In meerdere gemeenten van ons land zijn monumentale werken ter herdenking van de oorlog en de gevallenen te vinden. Zeker voor de Zwollenaren is een van zijn grootste werken het Oorlogsmonument, dat op 5 mei 1950 in het Terpelkwijkpark werd onthuld.

Het Oorlogsmonument in het Terpelkwijkpark, ontworpen door Titus Leeser en op 4 mei 1950
onthuld door Riny Beernink, dochter van een Zwolse verzetsheld ...

Maar ook het Landingsmonument in Vlissingen, het Provinciaal verzetsmonument in Markelo, het Mariniersmonument in Rotterdam, het Monument Englandspiel in Den Haag, het hoofd van de dichter J.C. Bloem op de begraafplaats in Paasloo en niet te vergeten het herdenkingsmonument "Le dormeur du val" in Ommen, de stad waar hij een groot deel op Landgoed Eerde van Baron Philip van Pallandt doorbracht. Zo maar een aantal werken van hem, waarmee hij nationale en internationale roem vergaarde en die allemaal zijn ontsproten uit zijn creatieve brein. 

"De Zwemmertjes" op het pleintje voor het voormalige Zwembad in de AA-landen  in 2003 ...

Zwolle kende en kent meer werken van deze meester. In de bocht van de Kerkstraat stond ooit het bronzen beeld "Dynamiek", dat door de Zwolse verffabriek Van Wijhe en haar relaties op 9 oktober 1987 aan de gemeente was aangeboden. Aanleiding hiervoor was het 70-jarig bestaan van het Zwolse bedrijf. Ook heeft voor het voormalige zwembad in de AA-landen, thans de nieuwbouw van het Knarrenhof, een beeld van Titus Leeser, getiteld "De Zwemmertjes", gestaan. Beide hebben de onhebbelijke zucht naar geld niet overleefd.

Het kunstwerk "Dynamiek" in de Kerkstraat ...  (Links in 2001 - Rechts in 2006)

In oktober 2006 heeft de gemeente Zwolle aangifte gedaan van diefstal van het kunstwerk "Dynamiek" in de Kerkstraat. Een kunstwerk van Titus Leeser bestaande uit drie galopperende paarden. Rond de jaarwisseling 2007/2008 werden twee personages van "De Zwemmertjes" met een slijper van het uit drie personen bestaande kunstwerk geslepen. Beide kunstwerken waren gemaakt van brons, dat een redelijke waarde vertegenwoordigde.

De eenzame sokkel, zoals deze er nog een tijdje heeft gestaan na de ontvreemding van het kunstwerk ...
(Foto: René & Peter van der Krogt - http://standbeelden.vanderkrogt.net)

Op 24 september 2007 meldde het huis-aan-huisblad De Swollenaer, met betrekking tot het kunstwerk in de Kerkstraat, dat twee verdachten het beeld van de sokkel gerukt zouden hebben, vervolgens een taxi naar huis bestelden, een auto ophaalden, terugkeerden naar de Kerkstraat en het beeld meenamen. Daarna zou het kunstwerk in stukken zijn geslagen en zouden de verdachten een poging gewaagd hebben de delen te verkopen. 

Eerst maakte het onderstaande kunstwerk, bestaande uit 5 beeldelementen, deel uit van de entree van het voormalige Hoofdbureau van Politie aan de Schuurmanstraat. Daar heeft het, ingekaderd in een bakstenen lijst, jaren gestaan totdat de bulldozers van het sloopbedrijf het bureau met de grond gelijk maakten. Deze sloop vond plaats in het jaar 2005.

Ik heb het nu over het kunstwerk "Samenspel", dat door Titus Leeser destijds is gemaakt.

Het kunstwerk "Samenspel" in 2001 voor de ingang van het politiebureau aan de Schuurmanstraat ...

Hetzelfde kunstwerk tijdens de sloop van het bureau in 2005 ...

Het is een kunstwerk, dat niet direct doet vermoeden dat Titus Leeser hier de hand in heeft gehad, aangezien het enigszins afwijkt van de kunstwerken die wij van hem kennen. Nadat de gebouwen van het politiebureau waren verdwenen heeft het kunstwerk zijn plek gekregen in de binnentuin van het nieuwe bureau aan de Koggekade.

Op de lokatie van het afgebroken politiebureau staat anno 2016 het glazengebouw van de Rechtbank Overijssel.

De binnentuin van het Hoofdbureau van politie aan de Koggelaan is de lokatie waar het kunstwerk "Samenspel",
na een slopende periode, zijn rust heeft gevonden ...

In de hal van het Stadhuis aan het Grote Kerkplein staat het volgende werk van Titus Leeser die onze stad rijk is. Het is een beeld getiteld "Volgens Bartjens", en is gewijd aan de Zwolse schoolmeester Willem Bartjens die leefde van 1569 - 1638.

De man heeft enorm veel betekent voor ons land en onze stad. Met zijn nieuwe rekenmethode, die zo'n twee eeuwen de leidraad is geweest binnen het onderwijs in ons land, heeft Bartjens een onuitwisbaar stuk historie geschreven. De oude uitdrukking: "Volgens Bartjens" wordt tegenwoordig nog steeds gebruikt.

De Willem Bartjensprijs. Het kunstwerk werd door Titus Leeser in 1980 vervaardigd ...
(Bron: Beeldenbank Meertens Instituut Amsterdam - Foto: Ineke Meijer - Beeldrecht: Meertens Instituut)

In het jaar 1987 heeft de VVV in onze stad een prijs ingesteld voor personen of organisaties, die de stad Zwolle positief in het nieuws brengen. Deze prijs kreeg de naam "Willem Bartjensprijs".

De Freule, deel uitmakend van de kunstroute in het Isala Ziekenhuis aan de Dokter van Heesweg ...

In de periode 1959-1960 heeft Titus Leeser zijn "Freule"gestalte gegeven. Een slanke en  bijzonder elegante dame die ondanks haar sierlijke, zelfverzekerde pose, toch een beetje verlegen naar beneden kijkt. 

Sinds 1970 maakt het kunstwerk deel uit van de kunstverzameling van het Ziekenhuis De Weezenlanden en heeft het jarenlang in de openbare ruimte van het ziekenhuis gestaan. Door de afbraak van het ziekenhuis maakt De Freule anno 2017 deel uit van de kunstroute in het nieuw gebouwde Isala aan de Doktor van Heesweg.

Ondanks de vele verzetsmonumenten die hij realiseerde, waren toch de vrouwen en de paarden zijn geliefde onderwerpen. In het jaar 1965 kreeg Titus Leeser de opdracht voor het ontwerpen van een postzegel die zou worden uitgebracht ter gelegenheid van het 300-jarig bestaan van het Korps Mariniers.

De voorstudie, het ontwerp en de uiteindelijk uitgegeven postzegel ontworpen door Titus Leeser t.b.v. het 300-jarig bestaan van het Korps Mariniers in 1965 ... (Bron: Collectie postwaarden Nationaal Archief)

Na eerst een voorstudie van de zegel te hebben gemaakt is de kunstenaar overgegaan naar het werkelijke ontwerp. Het bijzondere aan deze zegel is het drukproces dat is gebruikt. Het zogenaamde Gioriprocédé. Of Titus hier invloed op heeft gehad is mij niet bekend. Het was een werkwijze die vaak in Spanje en Frankrijk werd gebruikt. De twee kleuren die zijn gebruikt voor het drukken van de vellen met zegels, zijn door één drukrol overgebracht op het papier. Bij een aantal gedrukte vellen, zijn de drukkleuren rood en blauw dan wat verschoven.

In het huis achter de tralies in de Papenstraat, waar ooit Johan Cele woonde, had Titus Leeser zijn atelier. Zijn naamplaatje is nog steeds aanwezig ...

Sinds 1968 woonde Titus Leeser in Zwolle, waar hij in de Papenstraat, in het Papenstraattheater en later in het huis achter de tralies, zijn atelier had. Hij was medeoprichter van de tegenwoordig nog steeds bestaande vereniging van beeldende kunstenaars in Zwolle, Het Palet.

Titus Leeser heeft deel uitgemaakt van veel maatschappelijke organisaties die een link hadden met zijn kunstenaarsschap als tekenaar, schilder en beeldhouwer. Voor 1941 was hij werkend lid van de Vereeniging Haagsche Kunstkring. Ook was hij in die periode tot na 1969 lid van de Nederlandse Kring van Beeldhouwerd. Rond het jaar 1959 was hij voorzitter van het Comité National des Arts Plastiques.

Van Nagelstraat 13 ...

Titus Jules Gerhard Karl Leeser, de man met de pijp, was het laatst woonachtig in de Van Nagelstraat op nummer 13. Hij overleed te Zwolle op 3 mei 1996. De veelzijdige man is op 8 mei 1996 gecremeerd in het Crematorium Kranenburg in Zwolle.

Bron:
Wikipedia
HCO
Filahome.nl
Artindex.nl
Oud Ommen
Isala