Naar Foto's van Zwolle
Naar Zwolse herinneringen

Leo Major, de bevrijder van Zwolle ...
(Photo by JMajor, CC BY-SA 3.0)

Of opa zich nog iets kon herinneren van de oorlog en de bevrijding, vroeg mij kleinzoon onlangs. Zijn juf had ’t er in de klas over gehad. Opa’s en oma’s, had ze gezegd, kunnen jullie daarover vast meer  vertellen.

Ik krabde mij achter het oor, want de oorlog, dat was al zo lang geleden en ik was nog een kind. Toch heb ik een poging gewaagd, op het gevaar af, dat mijn herinneringen gekleurd zijn.

In de oorlog ging alles, ogenschijnlijk, zijn gewone gang. Mijn vader moest elke dag naar zijn werk. En ik ging naar de lagere school.Maar mijn ouders maakten zich zorgen over de oorlog. Als kind voelde je die spanning. Ik associeerde ‘oorlog’ dan ook met gevaar, dreiging.

Mijn 10 jaar oudere broer liep het risico, dat hij moest graven voor de Duitsers. Om zich daarvoor te beschermen,  had hij zich thuis verstopt op een tussenverdieping. Mijn moeder bond mij op het hart hierover naar buiten toe, vooral naar de Duitsers in onze straat,  mijn mond te houden. Angst dat hij verraden zou worden.

Later kregen we inkwartiering van twee Duitse soldaten. Toen moest mijn broer uiteraard het huis uit. Hij kreeg een veilige plek bij één van mijn ooms in Heerde, waar hij fietsbanden maakte van versneden autobanden.

Als ik boodschappen moest doen, moest ik altijd bonnen meenemen, want al het voedsel was gerantsoeneerd. Soms stuurde mijn moeder mij tussen de middag naar een gaarkeuken op het erf van de familie Dijkslag. We stonden dan als kinderen in de rij voor een portie warm eten,  dat de Nederlanders, die daar werkten voor de Duitsers, over hadden.

De Hongerwintertocht gehouden van 4 tot 12 augustus 2007. Deze tocht werd gehouden als eerbetoon
aan al die landgenoten die tijdens de Hongerwinter de hulpbehoevende westerling
eten en onderdak hebben geboden.

Nee, wij hebben geen last gehad van de hongerwinter, zoals de mensen uit de Randstad. Diverse keren hebben vrouwen uit het Westen, die bij de boeren eten hadden gehaald, bij ons overnacht. Ze gingen dan die dag daarop met een volle tas weer naar huis, in de hoop dat ze niet werden aangehouden. Het was bij ons ook geen vetpot. Ik moet nog kokhalzen van die vieze broodpap, die we enige keren per week aten.

Op 22 december 2005 is door de burgemeesters van Zwolle en Hattem,
de heren Henk Jan Meijer en Piet Zoon, op het midden van de IJsselbrug
een plaquette onthult ter herinnering aan de barre tochten in de laatste oorlogswinter.

Verjaardagen werden spaarzaam gevierd. Een cadeautje was meestal geen speelgoed, maar iets nuttigs, een paar kousen bijvoorbeeld. En een beschuit met een laagje pudding ging door voor een gebakje.

Mijn vader was een verstokte roker. Toen tabak niet meer te krijgen was, kweekte hij in het tuintje achter ons huis tabaksplanten. Later droogde hij die en versneed ze tot tabak. Ik weet ook nog, dat hij wel nog één of twee keer de afgebrande lucifer hergebruikte door hem in het vuur van de kachel aan te steken.

Enkele leden van de Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten (NBS) lopen samen met de eerste
bevrijder van Zwolle, Leo Major, op 14 april 1945 over de Wipstrikkerallee, ter hoogte van
herberg De Hanekamp. Van links naar rechts: onbekend, politie-agent Slendebroek, Frits Kuipers,
Jan Beintema, Leo Major en Derk Udves. 
(Foto: NL-ZlHCO_FD028204)

De oorlog maakte een dusdanig indruk op ons, dat we heel vaak soldaatje spelen. We hadden dan van stokken geweren gemaakt. Het imitatiespel is van alle tijden en een oorlog maakt daarop geen uitzondering.

De spanning was heel sterk voelbaar, als ‘nachts Engelse bommenwerpers, op weg naar het Ruhrgebied, door Duitse zoeklichten voor ons huis werden opgespoord en door kanonnen werden beschoten. Mijn vader droeg mij dan altijd naar beneden, dat voel ik nog, in afwachting van wat zou gebeuren.

Van de bevrijding weet ik niet zoveel meer. Een geallieerde soldaat sprong van tuin tot tuin om Spoolde te zuiveren van de Duitsers. Die kwamen op fietsen uit alle hoeken en gaten tevoorschijn.

De oorlog was gelukkig voorbij, de spanning week. Als voor ons kinderen die bevrijding als zo’n opluchting was, hoeveel te meer zal dat dan voor onze ouders geweest zijn. 

Het Bevrijdingsvuur wordt overgebracht van Wageningen naar Zwolle ...

Bert Jansen, 
Geboren Nilantsweg nr.77 in Spoolde