Naar Historie
Naar Interessante personen uit de Zwolse historie
Naar Gevelstenen in onze stad - Sassenstraat

Het zelfportret dat Gerard ter Borch schilderde rond 1668 (Collectie Mauritshuis) ...

Een van de bekendste schilders van ons land was een stadgenoot, Gerard ter Borch. Ook wel de Jonge genoemd, aangezien zijn vader Gerard, ook kunstschilder was. Gerard de Jonge was de meest bekende van de twee. 

Zijn geboortehuis stond, volgens velen, in de Sassenstraat en wel op nummer 21. Hier bracht Gerard ook een deel van zijn jeugd door. Er gaan meerdere stemmen op die twijfelen aan zijn geboorteadres, aangezien er nooit een geboorteakte is opgemaakt en de familie Ter Borch een buitenverblijf en enkele huizen aan de Sassenstraat en Kamperstraat tot haar eigendom kon rekenen. Wel wordt er van uitgegaan, dat Gerard ter Borch in december 1617 in Zwolle is geboren.

Op zestienjarige leeftijd ging Gerard in Haarlem werken in het atelier van de Nederlandse schilder, graveur en tekenaar Pieter de Molijn. Pieter behoorde tot de Hollandse School. Belangrijkste schilders van deze Hollandse School waren de wereldberoemde Rembrand van Rijn, Frans Hals, Johannes Vermeer, Jacob Ruisdael en Jan Steen. In 1635 bracht hij een bezoek aan zijn zoon in Engeland. Het begin van een Europese reis. Nadat zijn oom stierf aan de pest, keerde de schilder terug naar zijn geboorteplaats Zwolle, om vervolgens weer zijn koffers te pakken en op weg te gaan naar Italië. In het jaar 1640 woonde Gerard ter Borch in Rome.

De eedaflegging bij het Vredesverdrag van Münster, geschilderd door Gerard ter Borch 1648 (Collectie Rijksmuseum) ...

Na zijn terugkeer naar Nederland in het jaar 1645, vestigde hij zich in Amsterdam. Een jaar later vergezelde hij de Amsterdamse diplomaat Pauw naar Münster, waar hij een van zijn beroemdste stukken schilderde, "De Vredesconferentie tussen Hollland en Spanje". Een schilderij, dat hij nooit verkocht, omdat hij er te veel geld voor vroeg. Na de periode in Münster was het de Spaanse diplomaat Peñeranda, die hem meenam naar Spanje. Hier schilderde Gerard ter Borch onder andere Philips IV van Spanje.

In het jaar 1654 keerde hij terug en richtte hij zich op de genreschilderkunst, een wijze van schilderen waar een voorstelling uit het dagelijkse leven of uit de alledaagse omgeving wordt weergegeven.

Gedenksteen ingemetseld in de muur van de Grote of St. Michaëlskerk aan de zijde van de Grote Markt  ...

Op 8 december 1681 is Gerard ter Borch (de Jonge) in Deventer overleden en is hij naderhand begraven in de Grote of St. Michaëlskerk in onze stad. Helaas heeft het familiegraf van de Ter Borch's in 1682 een deel van het puin van de ingestorte toren van de kerk over zich heen gekregen, waardoor deze behoorlijke schade had opgelopen. Of Gerard ter Borch ook in dit familiegraf was begraven is niet geheel duidelijk, aangezien de familie meerdere grafstenen binnen de kerk tot haar eigendom kon rekenen.

Ook is het niet zeker of Gerard onder de steen begraven heeft gelegen, die tegenwoordig in de muur is ingemetseld (zie hierboven). Wel staat de tekst "gert ter borch" en Gerhard ter Borch" ingebeiteld, maar ook hiervan waren meerdere stenen in de kerk aanwezig die de naam Gerhard ter Borch weergaven.

De gevelsteen

De gevelsteen die op 15 december 2017 werd onthuld door de oud-Commissaris van de Koningin de heer Geert Jansen ...

De gevelsteen die op 15 december 2017 werd onthuld, is een replica van het familiewapen van de Zwolse familie Ter Borch. De originele gevelsteen is hier niet altijd in de gevel geplaatst geweest en komt uit een buitenverblijf van de familie in Holtenbroek. Aan het eind van de Langenholteweg stond ooit het spijker "De Ramshorst", dat in 1682 door de zussen van Gerard, Catharina en Gesina ter Borch werd aangekocht.

Nadat de familie ter Borch het spijker had verlaten, werd deze in de 19e eeuw bewoond door de toenmalige eigenaar, de heer M.J. Zeebinden Baggerman. Hij liet een verbouwing aan het buiten verrichten waarbij de gevelsteen te voorschijn kwam. Deze gevelsteen werd toendertijd weer opnieuw in het pand ingemetseld.

In 1960 werd het pand, door de bouw van de nieuwe wijk Holtenbroek, afgebroken. De gevelsteen is toen door de gemeente Zwolle geschonken aan het Provinciaal Overijssels Museum. Hier ligt de originele steen nog steeds opgeslagen in het depot van het museum.

Het geboortehuis van Gerard ter Borch in de Sassenstraat nr 21 ...

Omdat de originele verflaag aangetast zou worden, is gekozen voor een replica in het geboortehuis van Gerard ter Borch. De onthulling vond plaats op 15 december 2017 door de oud-Commissaris van de Koningin in Overijssel, de heer Geert Jansen.

Bron:
Wikipedia
Gevelstenen in Zwolle - Marcel Overbeek
De Stentor
Stichting Allemaal Zwolle