Naar Zorg
Naar Ziekenhuis De Weezenlanden

Leerlingenspeld van het RK Ziekenhuis, die vanaf 1947 werd uitgereikt.
De combinatie van aardewerk met een metalen bevestiging, was niet de meest gelukkige.
Vaak brak de bevestiging tijdens de werkzaamheden af.
De uitgifte van deze speld heeft dan ook maar enkele jaren plaatsgevonden ...
(Foto: Particulier)

Je kon er trots op zijn, maar je kon er ook een bloedhekel aan hebben. Een speld op je revers, waaraan iedereen je rol binnen de verpleging van het ziekenhuis kon afleiden.

Toch was de uitreiking van je eerste speld een prachtige ceremonie die iedere verpleegkundige zijn leven bij zal blijven.

Vanaf het jaar 1883 werden de insignes opgespeld en gedragen. Het begon met een bescheiden, wit ivoren kruisje, met achterop het nummer van je diploma. Had je een diploma gehaald in de psychiatrie, dan was je goed voor een zwart kruisje. Beide van hetzelfde formaat. Het kruisje werd aan de bovenzijde van je "uniform" onder de kin vastgezet.

Leerlingenspeld van Ziekenhuis De Weezenlanden dat na 1970 werd uitgereikt ...
(Foto: Partiulier)

De bovenstaande leerlingenspeld van Ziekenhuis De Weezenlanden werd uitgereikt na het pré-klinische deel van de opleiding. Je kwam hier alleen voor in aanmerking als er voldoendes bij de proefwerken waren gescoord en als je een goede beoordeling had gehad. Had je eenmaal de speld verworven, dan mocht je meer in het ziekenhuis gaan werken. Door het dragen van deze speld was er een duidelijk onderscheid tussen de leerlingen en de gediplomeerde verpleegkundigen.

Gedurende de opleiding werkten de leerlingen op meerdere afdelingen, waar na de theorieperiode, eerst onder begeleiding bepaalde handelingen mochten worden uitgevoerd. Bij voldoende vaardigheid werd de handeling in een praktijkboekje afgetekend en mocht de leerling de handeling zelfstandig uitvoeren. De titel "Verpleegkundige", mocht pas gevoerd worden als het eindexamen met succes was afgerond. De verworven speld mocht alleen gedragen worden als deze duidelijk zichtbaar was opgespeld.

Mede door de twee insignes kregen sowieso de bezoekers, die met het hospitaal te maken hadden en de patiënten zelf, vertrouwen in het personeel van het ziekenhuis. In die tijd waren er veel dienstmeisjes en vrouwen van laag allooi, waar weinig plaats voor was op de arbeidsmarkt, die graag een centje wilden verdienen in het nieuwe verpleegstersberoep. Een wit schort had bij de burger aanzien en om scheiding te maken tussen de gediplomeerde verpleegkundigen en de mensen die alleen in het bezit waren van een wit schort, werden de insignes ingezet.

Vanaf 1907 werd door de toenmalige beroepsorganisatie, NVV (Nederlandsche Verplegers Vakvereeniging), een eigen insigne ontwikkeld. Een redelijk grote bondsspeld, waar niemand omheen kon. Duidelijk herkenbaar voor iedereen. Het was dezelfde vereniging, die zich vanaf dat jaar inzette voor een wettelijk beschermd diploma, om eventuele miskleunen door onopgeleide mensen te voorkomen. De laatst genoemde insigne werd nog tot 1921 gedragen.

Minister P.W.A. Cort van der Linden, met Binnenlandse Zaken in zijn portefeuille, drong in 1914 er op aan, om een advies ter zake te ontwikkelen. In het jaar 1921 was het zijn opvolger, minister P.J.M. Aalberse die het Staatstoezicht op de eindexamens binnen de verpleegopleidingen instelde.

Speld na diplomering Ziekenverpleging-A en de kraamaantekening tot 1970.
Ondanks dat het kruis blauw is, werd deze speld ook wel het "Zwarte kruis" genoemd, omdat men vond dat het werk van deze verpleeg(st)ers extra zwaar was ...
(Foto: Particulier)

Diplomahouders Algemene en bijzondere ziekenverpleging (Diploma A) en diplomahouders Verpleging van zenuwzieken en krankzinnigen (Diploma B) werden per januari 1924 geacht c.q. verplicht het insigne te dragen. Wie het niet droeg bij het uitoefenen van zijn beroep, werd strafbaar gesteld. Naast het diploma, inclusief een eventuele kraam-, kinder- of wijkaantekening, en het insigne kregen zij een door de wet beschermde titel. De kosten van het eindexamen en het insigne moesten door de verpleegkundigen zelf worden opgebracht.

Steevast stonden in de uitgaven van het Tijdschrift voor Ziekenverpleging de verloren en gevonden insignes vermeld. Achter op de speld stond het unieke nummer van de A- of B-opleiding.

Vanaf het jaar 1967 kwam voor het eerst de tekst "Verpleegkundige" op de speld te staan.
De ooievaar of te wel "de kraam" zat in die tijd bij de opleiding in ...
(Foto: Particulier)

De leerlingenspeld werd na een pré-klinische opleiding van 3 maanden uitgereikt. Een theoretische opleiding met meerdere stages. Was deze afgerond, dan kwam het "echte" verplegen in zicht en werd de verpleeg(st)er op zijn "eigen" afdeling geplaatst. Een plaatsing die telkens na een aantal maanden, na een goede beoordeling, wisselde, zodat je tijdens de opleiding mensen met heel veel verschillende ziektebeelden te verplegen kreeg.

De leerlingenspeld was uniek en mede door de tekst op de speld, aan, in welk ziekenhuis je werkte.

De komst van zorgprofessionals van buiten het ziekenhuis, die in het ziekenhuis geen witte kleding droegen, maar gewoon in hun eigen kleding hun werk verrichten, maakten, dat er vanaf die tijd een jarenlange discussie over het nut ervan op gang kwam. Was het statussymbool nog wel van deze tijd. Het gevolg was dat in 1977 de draagplicht is komen te vervallen. Ook het verplicht terugsturen van de speld naar de overheid was niet meer aan de orde. Nabestaanden, hadden voor de komst van de BIG-wet, de plicht, na het overlijden van degene die de speld had verkregen, deze terug te sturen. Met de komst van de BIG-Wet (Wet op de Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg) in 1993, is deze verplichting komen te vervallen.

In 1972 is de opleiding verpleegkundige HBOV opgericht.
Bij het afsluiten van de opleiding ontving men bovenstaand insigne.
Onder het personeel werd het exemplaar ook wel de "blikken" speld of "Coladop" genoemd ...
(Foto: Particulier)

Voor menig gediplomeerd verpleegkundige was het na verloop van tijd toch een gemis. Het gemis van herkenning en erkenning door middel van een insigne. Vandaar dat in 1996 vijf nieuw ontworpen spelden met een "uitgestoken hand" het licht zagen, met voor elk opleidingsniveau een eigen kleur. Volgens de deskundigen zijn de spelden met de "uitgestoken hand" niet meer in Ziekenhuis De Weezenlanden gedragen.

Vanaf 1997 werden de onderscheidingstekenen niet meer uitgereikt.

Bron:
Een deel van de bovenstaande informatie is met toestemming uit het TvZ Tijdschrift voor verpleegkundigen 2017, nr. 5 verwerkt.
Canon Verpleegkunde
Florence Nightingale Instituut 
Jenny Duijf-Flobbe