Naar Wijken in Zwolle
Naar Kamperpoort

Sloop Merelstraat op 15 oktober 2009 ...

De sloop van de Vogelbuurt was voor de bewoners niet vanzelfsprekend. Onder de door hen gestelde eis, meepraten, participatie, behoud van de buurtidentiteit etc, werden een aantal acties ondernomen om dit bij de gemeente en de woningbouwvereniging kenbaar te maken. In 2003 werd onder de naam Operatie Chaos in de nacht het logo van de Kamperpoort bij de betrokken partijen geschilderd en in de morgen daarna zijn de toegangswegen tot de wijk door de actiegroep afgesloten. Uiteindelijk was het resultaat dat er een convenant tot stand is gekomen, waarin de bewoners zich konden vinden. 

Rond half september 2009 heeft de laatste bewoner zijn huis in de Vogelbuurt verlaten. In oktober 2009 startte Delta Wonen in opdracht van de gemeente Zwolle met de sloopwerkzaamheden in de Vogelbuurt. In de Merelstraat werden de eerste woningen met strakke hand en een gretige sloophamer tot moes geslagen. Het klinkt vrij grof en radicaal, zeker als je weet dat er menig traantje is gevloeid, maar helaas de realiteit kent vaak geen emotie. Het werd, zeker door de bewoners, gezien als de vernietiging van een stukje Zwolle, van een echte oude volksbuurt met al zijn identieke kenmerken. Een groot deel van de bewoners heeft er al generaties lang gewoond. De een was bijzonder verheugd met zijn nieuwe onderkomen, veelal in de wijk, de ander wist niet waar hij het zoeken moest. 

De woningen zijn verlaten. De Kamperpoort lijkt nu wel een spookstad ...

Op donderdagmiddag van 15 oktober 2009, rijdt er, terwijl ik als fotograaf mijn plannen uitvoerde, een dame in haar invalidewagen pardoes het sloopterrein op. Ze wou nog een keer haar wijkje, haar buurtje, misschien wel haar geboortehuis zien. De slopers konden haar, terecht, in verband met de veiligheid, niet doorlaten. Teleurgesteld, tot tranen toe bewogen, rijdt zij weer van het terrein af, waarin ze mij, met een treurige blik, aangaf, een en ander maar diep en diep triest te vinden. Op zo'n moment vraag je je weleens af, wat er allemaal zou leven in deze mensen. Hoe vaak per dag zijn ze er mee bezig?

Koos de sloper, geboren in de Vinkenstraat, was betrokken bij de sloop van zijn eigen woning ...

De woningen aan de Merelstraat waren de eerste woningen die het loodje moesten leggen binnen een totale vernieuwing van de buurt. Allemaal in het kader van het plan Willemspoort.

Nog voor de jaarwisseling werden de 174 woningen afgebroken en het brandgevaarlijke materiaal afgevoerd. Dit om te voorkomen dat er rond Oud en Nieuw brand- en veiligheidsrisico's zouden ontstaan. Eind februari 2010 waren de werkzaamheden afgerond.

Bij de sloop zijn een aantal bewoners van de Kamperpoort actief betrokken geweest,mede omdat zij al enige tijd zelf het toezicht op het terrein en de leegstaande woningen hadden georganiseerd.
De aanwezige woningen voldeden niet meer aan de eisen van de tijd. Circa zestig nieuwe woningen die Delta Wonen weer op deze plek heeft gerealiseerd, maken deel uit van het grotere plan Willemspoort, Vogelbuurt en een parkeergarage.

Dit plan, waaraan drie partijen, deltaWonen, Multi Vastgoed en de gemeente, samenwerken, omvat circa 10.000 m2 winkels, horeca en een megabioscoop van acht zalen met circa 1500 zitplaatsen en in totaal 190 woningen. De gemeente was verantwoordelijk voor de realisatie van de parkeergarage voor circa 1.000 auto’s. Een participatiegroep met belanghebbenden, de Raad van Toezicht van deltaWonen, bewoners en organisaties zijn nauw betrokken geweest bij het plan.

Op het moment dat ik aan het fotograferen was, gooiden de slopers een schoen van de zolderverdieping naar beneden. Hij komt een paar meter voor mij te liggen. Ik zag de schoen, grote maat. Deed me denken aan de Carnaval. Welke flinke vent heeft hier ingelopen en hoe klein zit hij nu te wezen. Wat zit er voor verhaal achter de eigenaar van deze schoen. Hoe lang heeft hij van deze Vogelbuurt mogen genieten of hoelang heeft hij er een hekel gehad, want dat kan natuurlijk ook! Het klinkt allemaal wat melancholisch, maar ik denk dat vooral de ouderen dit gevoel kunnen onderstrepen.

Deze donderdagmiddag werd nog even gezocht naar een zilveren rijksdaalder, die één van de bewoners er ooit in een van de woningen had ingemetseld. De woning was bekend en de munt zou aan de rechterzijde van de voordeur zijn geplaatst, aldus de slopers. Helaas, door het grote geweld waarmee de collega-slopers te werk gingen en waren gegaan, werd de illussie van het vinden van het muntstuk alleen maar kleiner en had het weinig kans van slagen. Het in ruime mate aanwezige stof en puin was de winnaar.

Een aantal weken later wilde ik mijn fotoarsenaal over de sloop van de wijk aanvullen met nieuwe foto's. Tot mijn verbazing zag ik hoe snel de slopershamer zijn werk had gedaan. Complete straten waren in een super tempo van de Zwolse kaart geveegd. Waar eens de knusse Vogelbuurt stond, stond nu een spookdorp. Vanaf de Pannenkoekendijk gezien, begon het al aardig vlak te worden.

De sloot waar de archeologen de afgelopen weken ontdekkingen hoopten te doen met een link naar het 14e eeuwse Wytenhuis lag al weer bedolven onder het zand en vereffend met het maaiveld. Van de huizen grenzend aan de parkeerplaats aan de Mussenhage was niets meer over, dan alleen een hoop stenen en sloopafval.

De asbestsanering is er de oorzaak van, dat het lijkt of er op een inefficiënte manier was gesloopt. Midden oktober was men begonnen aan de Merelstraat en dendert de sloop zich voort aan de andere kant van de Vogelbuurt, rond de Leeuwerikstraat. Tussen deze twee straten stonden nog steeds complete straten afgetakeld, maar toch nog fier te glimmen in hun historie. De complete Koekoekstraat en Reigerstraat hadden reeds het loodje gelegd.

Met grof geweld ploeterden de slopers zich een weg naar de volledige afbraak, met af en toe de vondst van kleine herinneringen aan een wijk, met een eigen verhaal. Een blauwe geëmailleerde drinkfles, een paar foto's. een kinderschoentje, een spaarpot (leeg). Niet waardevol, maar herinneringen uit een vervlogen tijd. Als je een van deze vondsten zou laten zien aan een oudere autochtone Kamperpoorter, dan zou hij u weleens een spetterend verhaal uit die tijd over kunnen vertellen. Een verhaal over een wijk met een hechte gemeenschap van hardwerkende arbeiders, werkzaam in de fabrieken die op loopafstand binnen de wijk waren gevestigd. Ook verhalen over de grote gemeenschapszin en de armoede, waar vroeger veel gezinnen in de wijk mee te maken hebben gehad. Verhalen over een wijk met een bijzondere sociale binding.

Jacob Donze, beheerder van het prachtige Buurtmuseum aan de Hoogstraat, kan u er alles over vertellen. Geboren en getogen in de wijk en Kamperpoorter in hart en nieren. Dat de woningen aan vernieuwing toe waren, is voor hem wel duidelijk, maar over de manier waarop een en ander gegaan is, heeft hij wel zijn vraagtekens. Hij heeft zich er bij neergelegd, maar zijn gezicht spreekt boekdelen. Het is duidelijk te zien dat het hem raakt. Een pluspunt. Zijn buurtmuseum kon blijven staan.

Ondanks dat het voor menig Kamperpoorter triest was om te zien hoe alles radicaal werd neergesabeld, mogen we hopen dat de tijd het verdriet doet slijten, zodat er weer een mooie nieuwe wijk zal herrijzen, waar ook de bewoners van de oude Vogelbuurt zich weer snel thuis zullen voelen.

Bron:
"Dit is ons thuis" - Geschiedenis van de Vogelbuurt in woord en beeld
Buurtmuseum Kamperpoort

Meer foto's van de sloop van de Vogelbuurt in 2009