Naar Historie
Naar Interessante personen uit de Zwolse historie

Borstbeeld Joan Derk van der Capellen tot den Pol op het Bethlehemkerkplein ...

Geboren op 2 november 1741 in Tiel en overleden in Zwolle op 6 juni 1784. Joan Derk Baron van der Capellen tot den Pol een Nederlands politicus en edelman, een patriot in hart en nieren.

Van der Capellen is voornamelijk bekend geworden als schrijver van het anonieme "Aan het Volk van Nederland". Een pamflet dat in de nacht van 25 op 26 september 1781 over heel Nederland is verspreid. In dit pamflet werden het zwakke beleid van Willem V en de ziekelijke vriendjespolitiek van de regenten aangeklaagd. De patriottenbeweging had veel baat bij de verspreiding. Dissidente regenten en ontevreden burgers zochten elkaar op om te ijveren voor politieke hervormingen en meer invloed van de burger.

Van der Capellen werd een van de balangrijkste leiders van de patriottenbeweging. Meer dan honderd jaar nadat het pamflet was verspreid, kon men het aannemelijk maken, dat Van der Capellen het pamflet had geschreven. Dat was in 1891.

Doel van de anonieme verspreiding was terugkeer van Van der Capellen in de Staten van Overijssel. Dat is hem gelukt. Op 1 november 1782 werd hij weer in de statenvergadering toegelaten.

Aan het eind van zijn leven behaalde Van der Capellen met de steun van het volk nog enkele grote successen. Onder andere de erkenning door Nederland van de Verenigde Staten van Amerika. Een petitiebeweging, waarin Van der Capellen een grote rol had gespeeld, had als resultaat, dat Nederland als tweede land in 1782 de onafhankelijkheid van de Verenigde Staten van Amerika erkende.

Zijn democratisch gevoel was zeer duidelijk leesbaar in zijn pamfletten en vanuit dit gevoel was hij een van de grote voorvechters van de onafhankelijkheid en de democratie van de Verenigde Staten van Amerika.

Van der Capellen bedreef een nieuwe manier van politiek. Hij bracht de politiek dichter bij de burger en ijverde voor de vrijheid van meningsuiting en drukpers. Vooral zijn creativiteit, zijn durf en doorzettingsvermogen hebben ook andere politici weten te inspireren. Pim Fortuyn heeft eens aangegeven door deze man geïnspireert te zijn.

Woonhuis Joan Derk van der Capellen aan de Bloemendalstraat 12 ...

Van der Capellen overleed, na een kort ziekbed, op 6 juni 1784 in Zwolle.

Om Van der Capellen te eren moest er volgens de Bataafse Republiek een standbeeld worden opgericht. De regering trok 45.000 gulden uit voor de bouw van een grafmonument in de Grote Kerk van Zwolle. De opdracht voor deze bouw ging naar de Italiaan Giuseppe Ceracchi. Hij werkte voor zijn vertrek van Rome naar Parijs in 1799 aan dit classicistische monument met twee marmeren godinnenfiguren en de Nederlandse leeuw. Van der Capellen werd als Romeins senator in toga afgebeeld.

Echter, op 24 december 1800 werd de beroemde Italiaanse beeldhouwer, naar aanleiding van zijn betrokkenheid bij een aanslag op Napoleon, gearresteerd en ter dood gebracht. Hierdoor bleef het ruim drie meter hoge grafmonument van de Nederlandse patriottenleider eenzaam achter in het Italiaanse en werd in een park in Rome geplaatst. Het opschrift luidde: "Giovanne Derec de la Cappelo".

De erfgenamen van Ceracchi gaven, als tegemoetkoming in een huurachterstand, het beeld aan de adelijke familie Borghese. Zij verspreiden de beelden over hun park bij de Villa Borghese. Door verloedering zijn de beelden, inmiddels in 1903 in bezit gekomen van de gemeente Rome, door dezelfde gemeente achter het Museo Pietro Canonica in veiligheid gebracht.

In 2008 werd de beeldengroep door een journalist van De Stentor ontdekt. De krant verrichtte verder onderzoek en startte een actie om de beeldengroep alsnog in Zwolle afgeleverd te krijgen. Deze actie leidde in mei 2009 zelfs tot Kamervragen van de Zwolse Kamerleden Eddy van Heijum (CDA) en Arie Slob (CU). Ondanks dat de beeldengroep al was betaald, bleef het Italiaans eigendom, antwoordde minister Plasterk van Cultuur.
Door grote inzet van De Stentor en meerdere belanghebbenden zal het sculptuur in 2014 alsnog worden overgeplaatst naar de Grote Kerk in Zwolle.

Joan Derk van der Capellen tot den Pol kan worden gerekend tot de grondleggers van onze democratie. Door plaatsing van de beeldengroep zal de Grote of St. Michaëlskerk een extra push krijgen in de cultuurhistorische waarde van de kerk.

Gedenkplaat op het woonhuis aan de Bloemendalstraat ...

Op de muur van het huis, waar Van der Capellen woonde, Bloemendalstraat 12, hangt een plaquette. Dit was jarenlang de enige uiting van eer aan de patriottenleider. Op deze gedenkplaat, in 1908 geplaatst door Amerikaanse bewonderaars, staat geschreven "Erected by The Holland Society of New York - 1908". Wat eer betreft is in 1984 het door de kunstenaar Eric Claus vervaardigde bronzen borstbeeld op het Bethlehemkerkplein bijgekomen. Daarnaast zijn in latere jaren de Van der Capellenscholengemeenschap en de Van der Capellenstraat in Zwolle-Zuid aan toegevoegd.

Bron: Wikipedia, Historisch Nieuwsblad