Naar Zwolle Special

Carbidschieten in Berkum 2013 ...

In de sfeervolle dagen aan het eind van het jaar worden ook in Zwolle een aantal culturele tradities in ere gehouden. Een van deze tradities is het al eeuwen oude carbidschieten. Een cultuurverschijnsel, dat, ondanks de veiligheidsmaatregelen van de laatste jaren, nog bijzonder populair is.

In de Tweede Wereldoorlog werd carbid gebruikt voor fietsverlichting en veel dorpssmeden gebruikten het materiaal om te lassen. Dit betekende dat de basis van het carbidschieten, het carbid, in veel dorpen in ruime mate te verkrijgen was. In de steden waren in die tijd de fietsenmakers, de aangewezen personen.

Het carbidschieten wordt voornamelijk in de noordelijke, oostelijke en zuidelijke provincies van het land in ere gehouden.
Veel Zwollenaren zullen zich nog de tijd herinneren waarin zij als jonge jongen, de meisjes in mindere mate, met een koffiestroopbusje van de firma Buisman uit Zwartsluis, enkele stukjes carbid van de fietsenmaker en een pakje lucifers op zak, de buurt "onveilig" maakten.

Het busje van Buisman Koffiestroop ...

Met een kleine hoeveelheid spuug werd het carbid in het busje voorzien van vocht, waardoor het gevormde gas door een gaatje aan de achterzijde van het busje van een vuurtje werd voorzien en tot ontbranding werd gebracht. Een luide knal was het resultaat.

Later werd het Buismanbusje vervangen door een verfbus, met een zwaardere knal. Op het platteland werd het direct wat radicaler aangepakt en was de melkbus het geëigende middel voor meerdere Oudejaarsexplosies. Het moet en het zal harder, was een veel gehoorde uitspraak bij de jongeren. Ook hedentendage gaat dit in beperkte mate nog op.

Door de overheid zijn voor het carbidschieten, zeer begrijpelijk na enkele zware en treurige incidenten in de regio, al een aantal jaren voorwaarden verbonden.

Schieten met de olievaten was voor de vriendengroep in 2005 dè manier om het oude jaar te verlaten ...

Hun opa's deden het, hun vaders deden het en nu doen ze het zelf. Mark Koezen, Johan Marskamp, Harm Kronenberg en Dennis Blom, zijn de harde kern van een hechte vriendengroep die al jaren, op Oudejaarsdag, zorgen dat Berkum op zijn grondvesten trilt. Zo ook rond de jaarwisseling van 2005/2006.

De ingrediënten, een melkbus of olievat, carbid, water en een vuurtje. Gezamenlijk zorgden deze zaken er voor, dat je het gevoel kreeg, dat je je in oorlogsgebied verkeerde.

Het carbid werd door de groep ieder jaar weer in een hoeveelheid van 30 à 40 kg bij de vaste "hof"-leverancier ingekocht. Deze hoeveelheid was goed voor ongeveer één dag, onderbroken door een enkele pauze, carbidschieten, met plus minus 15 melkbussen en 4 zware olievaten.

In vroegere tijden gebeurde het melkbusschieten in Berkum aan de Maatgravendijk. Menig Berkummer heeft hier met zijn handen voor de oren, dik ingepakt, met koude handen en voeten het schouwspel in zich opgenomen.

Na de Maatgravendijk hebben de fanaten al weer een tijdje de Maatgravenweg als lokatie. Ter hoogte van Kwekerij Koezen staat een complete batterij melkbussen en olievaten, voorzien van deksel, gereed voor gebruik. In 2012 is ook hier het schieten gestaakt en is men in opdracht van de gemeente Zwolle, mede gezien de veiligheidsmaatregelen rond het schieten, overgegaan naar een meer gecontrolleerd melkbusschieten. In Berkum betekende dit, dat de wijkvereniging de organisatie op zich heeft genomen.


Waar in 2005 nog gebruik werd gemaakt van olievaten en melkbussen, inclusief de deksels, is het anno 2013 de melkbus met bal die het alleenrecht heeft verworven. Belangstellenden werden achter een lint gehouden en de ballen werden opgevangen in een net.

Het geweld van de donder is, vergeleken met de de tijd van de deksel, verminderd, maar nog hard genoeg om de handen voor de oren te houden of oorbescherming te dragen.
Naast de lokatie in Berkum heeft de gemeente Zwolle in 2013/2014, in geheel Zwolle, een vijftiental lokaties aangewezen, waar vanaf Oudejaarsdag van 10.00 uur tot Nieuwjaarsdag 02.00 uur met carbid geschoten mag worden.

Ook in Holtenbroek was het een gedonder van jewelste ...

Zwolle in Beeld was in 2005/2006 bij de vriendengroep aan de Maatgravenweg in Berkum. In 2013/2014 bij de explosieve melkbusactiviteiten in het weiland over de brug van de Nieuwe Vecht, gelegen tussen de Kuijerhuislaan en het volkstuinencomplex in Berkum, in Park De Hogenkamp in de Diezerpoort en bij het Cruijf Court aan de Palestrinalaan in Holtenbroek en .... heeft als een klein kind genoten!

Op 31 december 2018 was het carbidschieten in de stad meer aan banden gelegd. Zo mocht er alleen met melkbussen geschoten worden en niet met geprepareerde gasflessen e.d. Daarnaast waren in de gehele stad lokaties aangewezen waar de carbidfreak los kon gaan.

Het mooiste wat ik op 31 december 2018 tegen kwam was de enclave aan het Zandweteringspad in Zwolle-Zuid. Hier had de jeugd een compleet festivalterrein geschapen, voorzien van een grote partytent met daarvoor een groot aantal terrassetjes, lange tafels met banken, etc. Het feest kon beginnen!

Waar in de meeste gevallen een gasaansteker werd gebruikt om de bal van de bus te scheiden, werd aan het Zandweteringspad een andere procedure gevolgd. Er stonden sowieso meerdere gebruikte olievaten, waar pallets voor een warm plekje zorgden, maar daarnaast had men kleine vuurtjes gestookt, waar de geladen melkbus, vaak met brute kracht, middenin werd geplaatst. In de meeste gevallen was het dan ook een directe knal.

Klaar voor een van de gezelligste dagen van het jaar ...

De voorraad bier was van dien aard, dat als ik het zelf op zou moeten drinken, ik voorlopig de eerste jaren de slijterij c.q. supermarkt kon mijden.

Maar er waren meer lokaties in 2018 waar het er hard aan toe ging. Park De Hogenkamp, Spoolde, Westenholte, Holtenbroek, Milligerplas in Stadshagen, Zwolle-Zuid op de parkeerplaats van Zwolsche Boys, etc. Overal had jong en oud het grootste plezier. 

Zwolle in Beeld heeft op deze dag een rondje gemaakt langs de velden. 

Meer foto's

Meer foto's carbidschieten 2018/2019