Naar Historie

De gerestaureerde theekoepel van Theetuin Thijssen in 2014 ...

Theetuin Thijssen een "wereld"-beroemde uitspanning in de stad Zwolle van de 19e eeuw. Wie kende het niet! Een van de overblijfselen van Theetuin Thijssen, het theekoepeltje, is nog altijd te vinden aan de Ruiterlaan in het buurtschap Spoolde. Een buurtschap, dat tot plus minus 1970 behoorde tot de gemeente Zwollerkerspel, daarna is het opgegaan in de gemeente Zwolle. Sinds 2003 maakt Spoolde ook deel uit van de Vereniging Buurtschap IJsselzone Zwolle.

Hoe lang de plaats van de theekoepel al bebouwd is, is niet precies te zeggen. Wel is bekend, dat kort na het graven van de Willemsvaart in 1819 aan de landweg tussen Zwolle en de IJssel een erf lag met de naam “Agter de Berg”. Deze naam had te maken met de ligging van het erf, namelijk achter de Spoolderberg. De toenmaals grote rivierduin was een historisch belangrijke heuvel, waar, vanaf de Middeleeuwen politieke vergaderingen werden gehouden en waar bijvoorbeeld de landsheer werd ingehaald.

In 1826 komt er een zekere Gerrit Jan Thijssen vanuit Heino naar “Agter de Berg”, om daar een boerderij annex herberg te exploiteren. Enkele jaren later begint Thijssen ter plaatse een "Theetuin", een tuin waar de Zwolse burgerij een gezellige middag/avond door kon brengen, onder het genot van een al dan niet alcoholische versnapering.

Gezellig met het gezin naar Theetuin Thijssen was altijd een bijzonder uitje ...
(Ansicht: Veilinghuis Voorstraat)

Tot de voorzieningen die daarvoor nodig waren behoorde in de ogen van Gerrit Jan ook een theekoepel. En zo zien we op de eerste kadastrale kaart van Zwolle, uitgegeven 1832, een apart perceel naast de boerderij aangeduid als ‘berg met koepel tot vermaak’.

... Herberg / Theetuin Thijssen ...
(Ansicht: Veilinghuis Voorstraat)

Gerrit Jan Thijssen had een fijne neus voor nieuwe mogelijkheden. Zo werd in het weiland naast de theetuin een speeltuin aangelegd, om het geheel aantrekkelijker te maken voor gezinnen met kinderen. Bovendien bouwde hij als extra attractie langs de Willemsvaart nog een theekoepel met vensters. Hier kon men naar langsvarende schepen kijken, zoals iedere avond de nachtboot naar Amsterdam. Daarnaast konden de ouders ook hun spelende kinderen beter in de gaten houden. Ook deze theekoepel, met het karakteristieke rieten dak, staat nog altijd op dezelfde plaats als toendertijd, echter is deze koepel al meer dan 40 jaar verhuurd en doet deze anno 2014 dienst als stalling voor pony's.

... Kinderen vermaken zich optimaal op de glijbaan van de theetuin ...

Vanaf de toenmalige Veerallee, kon men alleen met een voetveer bij Thijssen komen. Dit was op een gegeven moment voor enkele bewoners uit de omgeving, aanleiding een financiële injectie te geven, voor de bouw van een vaste verbinding naar de overkant. Vanuit dit particuliere initiatief is in 1856 een brug over de Willemsvaart gerealiseerd, de Spoolderbergbrug. Hiermee had de weg naar de IJssel een grote verbetering ondergaan. De aanleg en verbreding van de Ruiterlaan, dat toen een zandpad was, was daarop dan ook een logisch gevolg. Uit die tijd stammen ook de statige oude eiken langs de laan en de bomen op het bergje rond de theekoepel.

De Spoolderbergbrug in 2014 ...

In de huidige tijd ligt er op dezelfde plaats nog steeds een brug, maar sinds 1930 is er een grotere nieuwe brug op een verhoogde weg in de richting van de IJsselbrug gebouwd met de verrassende naam "Nieuwe Spoolderbergbrug". De eerste brug ging in de volksmond al snel als Thijssenbrugje de toekomst in, mede omdat er steeds meer bezoekers via deze brug de weg naar de herberg vonden. Het simpele eerste Thijssenbrugje, is in 1871 vervangen door een modernere brug, met een draaigedeelte en een heus brugwachtershuisje.

Een van de eerste Thijssenbrugjes. Links het brugwachtershuisje ...

In de jaren ’80 van de negentiende eeuw ondervond de uitspanning een extra uitbreiding bestaande uit een grotere speelweide en tevens extra theekoepels. De tweede generatie, Theunis Thijssen, maakte van de uitspanning een echte familietuin, waar steeds meer ouders met kinderen, vooral op zaterdag en zondag, hun tijd doorbrachten. Het was de tijd dat men ontdekte dat een beetje frisse lucht voor bewoners van de stad prettig zou zijn.

Een echte attractie en specialiteit bij Theetuin Thijsen was, dat men hier de lekkerste "dikke melk" van de stad kon krijgen. Een lekkernij van dik geworden melk (of zure room) met kaneel, beschuit en suiker.

Theetuin Thijssen met Thijssenbrugje in 1903 ...
(Ansicht: Veilinghuis Voorstraat)

De theekoepel op de heuvel heeft al die tijd een eigen plaats in het horecabedrijf gehad. Schrijfster C.M. van Hille Gaerthé publiceert in haar boekje “Zwolse mijmeringen” een paar interessante alinea’s over de theekoepel in haar kindertijd:
“Als er een partijtje was bestond er geen heerlijker verstopplaats dan in en achter de andere koepel die aan het einde van de speeltuin op een heuveltje lag. Maar je mocht er niet altijd komen. Soms stond bij de opgang naar de koepel een bordje "Verboden Toegang". Volgens een vriendinnetje was er dan een partijtje voor oudere meneren.
De koepel van Thijssen was in de zomer de plaats van samenkomst van "De Club" die in de winter vergaderde in De Harmonie. De Club, opgericht in 1866, werd gevormd door een eerbiedwaardig gezelschap. Leden waren Zwollenaren van wie men verwachten kon dat ze iets te zeggen zouden hebben. Juristen zijn er lid van geweest, mannen uit de handelswereld, doktoren, leraren en predikanten. Het was een soort debatingclub, die actuele onderwerpen behandelde.”

Verboden toegang ... Volgens een vriendinnetje was er dan een partijtje voor oudere meneren ...

Nadat op de speelweide doelpalen werden geplaatst, veranderde deze langzaam in een voetbalveld. Het bekende "Het Bleekien", een voetbalveld, waar de basis ligt van enkele voetbalverenigingen in de stad. Het eerste team dat er speelde waren jongens uit Spoolde onder de naam Thijssen Boys, maar ook de Zwolse clubs hebben hier menig voetstap staan. PEC Zwolle (in die tijd gewoon PEC), Be Quick'28, CSV'28 en RKSC Zwolle hebben gebruik gemaakt van het voetbalveld bij Thijssen. Maar niet alleen voetbalsport werd hier bedreven, ook werd er korfbal gespeeld en waren er in de zomerperiode wedstrijden van de atletieksectie van PEC.

De laatste uitbater van Theetuin Thijsen was Hennie Thijssen. Volgens zijn zoon Joop (1936) was hij niet direct voorbestemd voor het horecavak en bekwaamde hij zich in de bouwkunde. Doordat zijn oudere zus Rie het huis uitging, moest Hennie al op 16-jarige leeftijd van school af. Hennie Thijssen was een innemende man met veel gevoel voor humor. Een gastheer die van elk feest een niet te vergeten gebeurtenis maakte.

In de eerste dertig jaar van de twintigste eeuw heeft Theetuin Thijssen een bloeiend bestaan gekend. De uitbaters hebben veel bijgedragen aan de Zwolse samenleving, onder meer omdat zij feestjes en partijen wisten te organiseren en deze zelf opluisterden met hun acteer- en dichtkunsten. Vooral Hennie Thijssen, die dan samen optrad met Hennie Zwakenberg, waren de grote animators op dit vlak.

Theetuin Thijssen is niet meer. De nog bestaande theekoepel op het heuveltje, aan het begin van de Ruiterlaan, heeft in de geschiedenis van Zwolle een bijzondere bijdrage gehad. Mede vanwege de aardige bouwkundige aspecten, staat dit stukje geschiedenis dan ook terecht, bij de gemeente Zwolle genoteerd als gemeentemonument.

Thijssenbrug en Spoolderbergbrug in 2014 ...

Nadat de eerste IJsselbrug in 1930 was geopend, waarbij tevens een nieuwe weg naar de rivier was aangelegd en de oude brug was afgebroken, veranderden de tijden en kwam Theetuin Thijssen wat buiten de route te liggen. Er was duidelijk sprake van verminderde belangstelling voor de uitspanning.

Jaren later is er alsnog een simpel Thijssenbrugje over de Willemsvaart geplaatst, maar dit kwam voor Theetuin Thijssen te laat.

De huidige Thijssenbrug, met op de achtergrond een van de
bewaarde theekoepels van Theetuin Thijssen ...

Bij de sluiting op 2 oktober 1937 werd afscheid genomen van de bijzondere theetuin. Honderden Zwollenaren verzamelden zich in de met lampions versierde tuin en de Spoolder muziekvereniging "De Eendracht" liet zich horen. De directeur van de VVV bood Thijssen bij dit afscheid een zilveren penning van verdiensten aan. Daarnaast werd in de lokale pers uitgebreid verslag gedaan van deze voor Zwollenaren trieste dag.

Na 1937 werd de lokatie weer in hoofdzaak een boerenbedrijf, in exploitatie van de familie Van den Berg, maar bleef nog wel in trek voor allerlei nevenactiviteiten. Zo was er een buitenmanege en zijn er mensen die zich herinneren op dit erf Koninginnedag te hebben gevierd. Hier ging men als kind met paard en wagen een dagje uit.

De theekoepel heeft een tijdje een wat "sluimerend" bestaan geleid, als een soort buitenhuisje voor de zomerdag van enkele Zwolse gezinnen. Nu en dan groeide het heuveltje dicht en de koepel had nogal aan gebrek aan periodiek onderhoud te lijden.

De schitterend gerestaureerde theekoepel, anno 2014 te boeken als gastenverblijf ...

Vanaf 1997, op het moment dat de familie Sloet besloot om op het erf te gaan wonen, werden er tevens plannen gemaakt om tot algehele restauratie van de theekoepel over te gaan. Deze zijn niet alleen nodig omdat er sprake is van zeer ernstige insectenvraat in het hout, maar ook omdat het aan alle vormen van comfort en voorzieningen ontbreekt.

Na veel wikken en wegen werd besloten om het gebouwtje te voorzien van elektriciteit en water, zodat het tenminste bruikbaar zou worden. Een algehele restauratie was het gevolg, waarbij de theekoepel eigenlijk is gered van de totale ondergang. De steunpalen werden na vijftig jaar weer onder het dak geplaatst en er is een kelderverdieping met nieuwe in- en uitgang toegevoegd; hierin bevinden zich thans de slaap-, was- en kookgelegenheid.

Met deze renovatie van de theekoepel van Thijssen, ontstond in het buitengebied van Zwolle, een prachtig gelegen vakantiehuisje, op een even prachtige idyllische lokatie. Een niet meer weg te denken onderdeel van de Zwolse geschiedenis.

Zicht vanuit de theekoepel op de prachtige waterpartijen ...

Wat de omgeving betreft, is het Zwolle, ondanks de grote groei, gelukt, een groene long tussen stad en IJssel in stand houden. Het uitzicht op de waterpartijen, de bosjes, de wei en het daar achterliggende natuurgebied is een bijzonder aangename verrassing op zich. In welk jaargetijde je het ook waarneemt.

Meer info rond het huren van de Theekoepel vindt u HIER!

Bron: Pier Karrenbeld - Papenacker (wijkblad Spoolde).

Meer foto's