Naar Zorg

Hoofdingang van het Ziekenhuis De Weezenlanden in 2002 ...

Aan de Melkmarkt, tussen de Korte Kamperstraat en de Melkmarktstraat, bevinden zich schitterende herenhuizen. In een van deze huizen, een regentenwoning uit de zestiende eeuw, ook het Drostenhuis genoemd, woonde in de negentiende eeuw de familie Helmich. Helmich en compagnon Schaepman dreven aan de Holtenbroekerdijk de ijzergieterij Sallandia. Anno 2013 is in het Drostenhuis het Stedelijk Museum Zwolle gehuisvest.

Voordat het eerste katholieke ziekenhuis in de stad werd opgericht, werd de zieke katholieke medemens halverwege de 19e eeuw opgevangen in het "ziekenhuis" van het klooster van de Zusters van Liefde (Congregatie Onze Lieve Vrouwe van Barmhartigheid) aan het Gasthuisplein. Op deze locatie zijn na de sloop van het klooster, de kapel en de school, een aantal winkels met daarboven woningen en een cinema gevestigd.

Het Gasthuisplein (2013), de lokatie waar het klooster van de Zusters van Liefde was gevestigd ...

Als er gesloopt wordt, in dit geval de Cinema De Kroon in 2016, willen er nog weleens herinneringen uit het verleden opduiken ...
Gebogen vormen van de gewelven en de glas-in-lood-ramen van de kapel van de Zusters van Liefde, die eind jaren tachtig van de vorige eeuw is gesloopt.
Nadat de lokatie door de sloper was verlaten, zijn deze duidelijk zichtbaar in de aangrenzende muur van het pand op nr 6, de Dameskledingzaak September.

De naam Helmich en het Drostenhuis zijn de basis geweest van het katholieke ziekenhuis in de stad Zwolle. De dochter van de welgestelde familie, Judith Helmich, als non (Zr Margaretha) ingetreden in de congregatie van de Zusters onder de Bogen (Maastricht), had bij het overlijden van haar ouders het ouderlijk huis aan de Melkmarkt georven. Dit kapitale huis schonk zij naar aanleiding van haar afgelegde de gelofte van armoede aan de congregatie. Er moesten veel wegen worden bewandeld om het verzoek en de wens, van Zr Margaretha, verzorging van zieken in het pand, in vervulling te laten gaan.

Staat u voor het Drostenhuis, dan ziet u een drietal familiewapens. Alle drie zijn afkomstig van de families die in het pand hebben gewoond. Het linker familiewapen is van de familie Van Ensse. In het midden staan twee wapens, waarvan de linker van de familie Podt is en de rechter van de familie Helmich. Aan de rechterzijde bevindt zich het wapen van de stad Zwolle.

Drostenhuis anno 2014 ...

De eerste tijden werden er geen zieken opgenomen, maar gingen een aantal nonnen, die hun intrek hadden genomen in het pand, naar de huizen van de zieken. Na een moeilijke integratieperiode, waar het financieel niet meezat, konden uiteindelijk in 1897 de eerste zieken in het ouderlijk huis van Zr Margaretha worden geopereerd en verpleegd. Voor de operaties had de Zwolse chirurg dokter N.H. Frank zijn diensten aangeboden.

Dokter Naphtali Herman Frank, rond 1900, de eerste chirurg in onze stad ...
(Foto: HCO)

In 1898 werd, mede op verzoek van de congregatie, de Stichting Rooms Katholieke Ziekenverpleging opgericht, met als doel de verpleging te verbeteren en het genereren van gelden. Het eerste bestuur werd gevormd door twee geestelijken en twee gegoede katholieken, t.w. deken N.A. van Balen, pastoor A. Visser, de heer G.R.V. Schaepman en mr E.N.F. Heerkens.

In de loop der tijd werd het duidelijk, dat uitbreiding van bedden en verpleging in het ziekenhuis aan de Melkmarkt noodzakelijk was. Dit kon alleen worden verwezenlijkt door een verhuizing naar een nieuw pand. En zo geschiedde.

Twee panden aan het Groot Wezenland werden aangekocht en verbouwd tot een ziekenhuis met verpleging 1e en 2e klasse. Daarnaast werd er een nieuw ziekenhuis gebouwd aan de Bleekerstraat, voor de zieken 3e klasse. Het pand aan de Melkmarkt werd verkocht aan de PTT.

Het was, ondanks de verbouwing, alsnog behelpen. Elektriciteit in de operatiekamer werd, bijvoorbeeld, plus minus 1911 aangesloten. Deze kwam rechtstreeks van de Azijn- en waskaarsenfabriek van Heerkens, Schaepman & Co.

Het bestuur van de stichting kocht bij regelmaat panden aan de Bleekerstraat en het Groot Wezenland op, waardoor voor de toekomst eventuele uitbreiding gegarandeerd was. Het duurde nog tot november 1926, dat pastoor W. Blom de eerste steen kon leggen voor de nieuwbouw van het RK Ziekenhuis. De officiële opening vond plaats op 11 mei 1929.

Het kunstwerk "Lampas Charitatis", hing in de hal van het Ziekenhuis De Weezenlanden ...

maar was tevens te vinden op de suikerzakjes, serviesgoed, etc van het ziekenhuis, in die tijd.
Lampas Charitatis betekent: licht en liefdadigheid ...

In 1928 begon de bouw van het klooster. Tevens kreeg men in hetzelfde jaar de beschikking over het Wit-Gele Kruisgebouw, dat werd verbouwd tot kinderafdeling. De capaciteit werd daarmee verhoogd naar plus minus 180 bedden.

Het werk dat de zusters dag in dag uit verrichten werd door de gemeenschap gezien als een roeping. Het was het jaar 1931, dat daar verandering in werd gebracht. De zusters kregen vanaf dat jaar loon uitbetaald.

De naam van het ziekenhuis is een tweetal keren gewijzigd. In 1934 kreeg het de naam van "Rooms Katholiek Ziekenhuis". In 1963 werd deze naam weer gewijzigd in Ziekenhuis "De Weezenlanden".

RK Ziekenhuis rond het jaar 1900 ...

Luchtfoto Azijnfabriek en RK Ziekenhuis begin 20e eeuw ...
Bron: HCO - NL-ZLHCO_PBKR1186

Isala, locatie Weezenlanden 2013 ...

Koffiekamer van de OK in het RK Ziekenhuis ...
Foto: Particulier

Keuken Ziekenhuis De Weezenlanden ...
Foto: Particulier

De apotheek in Ziekenhuis De Weezenlanden ...
Foto: Particulier

Ondanks dat de Zwolse verzetsgroep met een geheime zender bij het ziekenhuis onder dak had, dat onderduikers als patiënten op de afdeling lagen en dat een inval in februari 1945 van de Duitse Sicherheitspolizei werd uitgevoerd, is het Zwolse ziekenhuis de Tweede Wereldoorlog goed door gekomen. Het ziekenhuis en dan met name de zusters hebben in deze jaren veel mensen geholpen met voedsel of tijdelijk onderdak.

Het heeft even geduurd voordat het ziekenhuis, na de Tweede Wereldoorlog, weer in het normale ritme kwam. Zowel op verplegings- als ook op bestuurlijkvlak. Panden in de omgeving van het ziekenhuis werden aangekocht en door aankoop van de gebouwen van Pharmacia NV aan de Borneostraat werd een deal gesloten met Heerkens, Schaepman en Co. Laatstgenoemden stemden er mee in, te verhuizen naar de Borneostraat. Hierdoor kwam het aanpalende terrein rond het ziekenhuis vrij voor uitbreiding.

Het zusterhuis/personeelsflat van het R.K. Ziekenhuis De Weezenlanden in 2013 ...

In 1955 werd begonnen met de bouw van het zustershuis, een huis dat diende als huisvesting voor de verpleegsters van het ziekenhuis. Ook een huis waar af en toe spannende zaken gebeurden, als de jongens, ondanks de strenge regels die er gesteld werden, stiekum naar binnen slopen.

Op 21 januari 1957 werd bij de bouw van het zusterhuis het hoogste punt bereikt, waarna het op 17 oktober 1957 officieel is geopend. Deze opening ging gepaard met de inzegening van het huis en de wijding van kruisbeelden door de Bisschoppelijke Commissaris, de Hoogeerwaarde heer Deken Mgr. A.F.J. M. de Wit.

Onder de gelukwensen die ter gelegenheid van de opening van het zusterhuis werden ontvangen, waren o.a. de Burgemeester van Zwolle, de heer Mr. A.G. Jhr Strick van Linschiten, de Geneesheer-Directeur van het Sophiaziekenhuis, de heer Dr. C.A. van Hees en de Secretaris der Vereniging van Katholieke Ziekenhuizen, de heer Dr. T.M. Mesdag. De heer Mesdag was ruim 40 jaar als chirurg aan het R.K. Ziekenhuis verbonden geweest.

De twee mooie glas-in-lood ramen naast de entree van het zusterhuis/personeelsflat ...

Een groot aantal zusters van het ziekenhuis kreeg in het nieuwe zusterhuis een eigen stekkie en hoefden niet meer te reizen van huis naar het werk en van het werk naar huis. Voor velen een grote opluchting. Naast de kamers voor de zusters, waarvoor het gebouw was gebouwd, zijn qua bewoners in de loop der jaren nogal wijzigingen geweest. Veel jaren heeft de kantine voor personeel van het ziekenhuis hier een plek gevonden en in nog latere periodes, is de dialyse en de administratie, etc van het ziekenhuis, in het gebouw gehuisvest geweest.

Op een gegeven moment zijn alle functies die onderdak hadden in het zusterhuis opgeheven of op een andere plek terecht gekomen. Ook aan de laatst overgebleven functie van Hoteldialyse, is bij de bouw van het nieuwe Isala aan de Dokter van Heesweg, een einde gekomen. 

Isala heeft in de tijd van de nieuwbouw van het ziekenhuis, het gebouw van de bloedbank (Sanquin) aangekocht en hier haar eigen Actieve Dialyse afdeling in opgenomen.

Al met al werd het oude zusterhuis/Personeelsflat in een korte periode overbodig en is het in het jaar 2018, als laatste project binnen de sloop van het Isala Ziekenhuis Weezenlanden, met de grond gelijk gemaakt. Projectontwikkelaar Novaform gaat in de periode 2018/2020 op de vrijgekomen ruimte 36 sociale huurappartementen voor de Woningstichting SWZ bouwen.

De mannen van de firma Boverhoff laten er geen gras over groeien.
Het sloopwerkzaamheden van het zusterhuis/Personeelsflat zijn op 26 april 2018, nog volop in gang ...

Om nog enige herinnering te behouden aan de historie van de lokatie en om te voldoen aan de verwachtingen/wensen van veel Zwollenaren en oud-medewerkers van het ziekenhuis, zal de, uit het zusterhuis/Personeelsflat verwijderde kunstwerk "De Barmhartige Samaritaan", boven de entree van het nieuwe appartementencomplex worden teruggeplaatst.

Na de sloop van de fabrieken van Heerkens, Schaepman & Co in 1958, bodemonderzoek, het bouwrijp maken, etc, kon de voorzitter van het bestuur, de heer J.H.J.M. ten Doeschate, op 5 december 1963 de eerste paal slaan voor bouwfase I van het nieuwe ziekenhuis.

Het ziekenhuis werd gefaseerd gebouwd. Bouwfase I betrof de bouw van de A- en C-vleugels. Bouwfase II de sloop van het oude ziekenhuis en de bouw van de aansluitende B-vleugel. Op 1 oktober 1967 werd het nieuwe, 414 bedden tellende, gebouw in gebruik genomen. De officiële opening had plaats op 11 juli 1968. De eerste paal voor de B-vleugel werd op 1 december 1968 geslagen. Deze vleugel werd op 1 april 1971 in gebruik genomen. De drie bovenste etages werden bestemd als verpleeghuis voor chronisch somatische patiënten en omvatte 120 bedden.

In de tussentijd was men ook begonnen met de bouw van de 4e etage van het zusterhuis. Deze etage werd in februari 1970 geopend en in gebruik genomen. Bij de ingebruikname werd tevens gestart met de opleiding voor ziekenverzorgsters.

De gedreven directie bleef plannen maken voor uitbreiding. Zo kwam in juli 1975 de goedkeuring binnen voor de nieuwbouw van een apart verpleeghuis. Dit betekende ook dat er 120 bedden vrij kwamen voor de patiënten van het ziekenhuis. Zowel het ziekenhuis als het verpleeghuis vielen beide onder de Stichting Rooms Katholiek Ziekenhuis.

Benoeming afdelingen in het Ziekenhuis De Weezenlanden ...

Een van de mooiste, zo niet het mooiste, kunstwerk van Ziekenhuis De Weezenlanden,
de gebrandschilderde ramen met het "Onze Vader" in het restaurant  ...
(Foto: "Historie Isala")

Zo volgde er ook een bouwfase IV. Hiervoor werd in 1977 een verzoek ingediend voor de bouw van een hartchirurgisch centrum. Dit verzoek werd afgewezen. In 1978 werd hetzelfde verzoek, maar gecombineerd met uitbreiding van poliklinische voorzieningen, opnieuw ingediend. Hierop volgde in april 1980 de principiële goedkeurig van het ministerie. In september 1985 is men begonnen met de bouw van het hartchirurgisch centrum. Op 4 januari 1988 werden de eerste handelingen in dit centrum verricht.

Onthulling kunstwerk voor de Zusters Onder de Bogen ...
Foto: Frans Paalman

In de loop der tijd werd er steeds meer samengewerkt met het Gemeentelijk Sophia Ziekenhuis. Dit leidde in 1998 tot een fusie. Onder de naam Isala klinieken (Isala = IJssel), gingen de ziekenhuizen vanaf dat jaar de toekomst in. Beide ziekenhuizen hadden hun eigen specialismen.

Nadat de ziekenhuizen gefuseerd waren, werden de eerste plannen gemaakt om te komen tot één groot ziekenhuis. Voor de nieuwbouw werd de lokatie van het Sophia Ziekenhuis aan de Dr. van Heesweg aangewezen.

 Presentatie tijdens de Open Dag van de Zorg in 2006 ...

In september 2009 werd begonnen met de bouw van het grootste topklinische ziekenhuis van ons land. Na de sleuteloverdracht op 2 februari 2013, was het proefdraaien geblazen, waarna op 3 augustus 2013 de verhuizing volgde. Het was Hare Majesteit Koningin Maxima, die op 17 oktober 2013 tijdens een feestelijke ceremonie de officiële openingshandeling op zich nam.

Het nieuwe ziekenhuis, Isala, heeft na de opening 776 bedden. 5.577 medewerkers en 341 specialisten tot haar beschikking. Daarnaast is een deel van het oude ziekenhuis De Weezenlanden voorlopig als Behandelcentrum voor kort verblijf ingericht. Eind 2014 zal na de sloop van de restanten van het Sophia Ziekenhuis, op dezelfde lokatie een nieuw Behandelcentrum worden gebouwd.

Bron:
- Van Bogen tot rechte hoeken (Stichting RK Ziekenverpleging Zwolle - ISBN 90 6630 1368)
- Wikipedia,
- Website Isala

 Meer foto's van het RK Ziekenhuis in de jaren zestig ...