Naar Gebouwen en woningen
Naar Religieuze gebouwen

Presentatietekening van de Dominicanenkerk uit de periode 1902 - 1905 ...
(Bron: HCO - PBKR0142)

De Orde der Predikers. Voordat de bouw van de huidige Dominicanenkerk (Paterskerk) en het bijbehorende klooster aan de Assendorperstraat een feit was, kende de stad Zwolle al een eerste klooster met Dominicanen (predikbroeders) aan het roer.

We praten dan over de tijd van zo'n 500 jaar geleden. Zij, de Orde der Predikers, hadden in die tijd hun basis op de lokatie waar anno 2017, het ArtEZ Conservatorium is gevestigd, Aan de Stadsmuur 88 te Zwolle.

De Orde der Predikers is voortgekomen uit een rooms-katholieke gemeenschap van geestelijken, die in 1215 is gesticht door de Spaanse priester Domingo (Dominicus) de Guzman Garcés. Het bestrijden van ketterijen door prediking, studie en een heilige levenswandel waren de drie voornaamste pijlers waar de orde op was gebaseerd.

Domingo (Dominicus) de Guzman Garcés ...

Dominicus was degene die zag dat de samenleving van die tijd heftig in beweging was en begon vanuit deze insteek een nieuwe beweging. Men moest terug naar de basis. Sober leven en het verkondigen van Gods liefde aan de mensen.

In 1216, net voor Kerst, zijn de predikbroeders, zoals zij voor de verheffing tot orde werden genoemd, verheven tot de status van Orde. Dit betekende dat zij onder het gezag van Rome vielen en daarmee aan de lokale bisschoppen niets te verantwoorden hadden.

De Orde der Predikers bestond uit een drietal lagen, de Predikbroeders, de Dominicaanse Monialen (vrouwelijke kloosterlingen) en de Derde Orde van Sint Dominicus (tegenwoordig de Dominicaanse Lekengemeenschap, een zelfstandig verband binnen de Dominicaanse beweging).

De aantrekkingskracht van de orde was zeer groot. Bij het begin van de volgende eeuw (14e eeuw) kende de Orde al meer dan 30.000 mannen en vrouwen die zich aangemeld hadden om naar de beginselen van de Orde te leven.

Bekende namen onder deze aanhangers waren de Duitse theologen/filosofen Albertus de Grote en Meister Eckhart en de Italiaanse filosoof en theoloog Thomas van Aquino.

Het duurde nog even, tot 1465, voordat de stad Zwolle met de predikbroeders te maken kreeg. In dat jaar kochten zij grond aan, buiten de toenmalige stadsmuur van Zwolle, met het doel er een klooster te bouwen.

Met een grote mate van waarschijnlijkheid, is de Orde in 1466, onder leiding van de Zutphense Dominicaan Engelbertus Messenmaker, met de bouw van het klooster en de kerk begonnen. In 1493 was de bouw geregeld.

In 1580, werden onder druk van de protestantse bevolking en hun leiders, de aanwezige kloosterlingen verzocht de stad te verlaten.

Na het vertrek van de kloosterlingen, werd het klooster voor een deel verwoest. Daarna hebben de gebouwen meerdere bewoners gekend. Komedianten, koorddansers, etc hebben hier hun onderdak gevonden. Na deze periode werden de gebouwen omgeturnd tot kazerne en werd de bibliotheek van het klooster, De Librije, aangewezen als synagoge voor de Joodse gemeenschap in Zwolle.

Het duurde nog tot het begin van de 20e eeuw, dat de Dominicanen weer in Zwolle terugkeerden.

Nadat het echtpaar Van de Vegte-Beumer bereid was hun erf aan de Dominicanen af te staan, kon er door de Orde grond bijgekocht worden. Het doel van deze aankopen was de bouw van een nieuw klooster en een nieuwe kerk aan de huidige Assendorperstraat.

De Dominicanenkerk en -klooster gezien in de eerste jaren na de bouw (1902-1905) ...
(Bron: HCO - PBKR0143)

Op 3 mei 1900 werd dan ook de eerste steen gelegd, waarna de Nijmeegse aannemer W. van der Waarden,die voor een bedrag van 350.000 gulden het werk was gegund, zijn weg naar voltooiing kon vervolgen. Zowel de neogotische kerk als ook het klooster zijn een ontwerp van architect J. Kayser uit Maastricht.

Op 12 december 1901 werden de deuren opengezet voor de eerste Dominicanen die aangewezen waren vanuit Zwolle hun geloof uit te dragen. Twee maanden later, in februari 1902, was de kerk klaar. Deze werd in datzelfde jaar op 19 augustus 1902 ingewijd door Mgr. Henricus van de Wetering, aartsbisschop van Utrecht.

Een lang gestrekt koor met een koorgedeelte voor de Dominicanen maakt, naast het Franse koororgel uit 1921 van P.J. Adema, deel uit van de fraaie inrichting van de kerk.

Het Adema-orgel zorgt er vaak voor dat bij het binnenkomen van bezoekers in de kerk, de mond regelmatig open valt van bewondering.

Het orgel bestaat uit 2 manualen en vol pedaal, in het begin voorzien van 25 registers. In 1961 zijn deze door H. Schreurs aangevuld tot in totaal 36 registers, voorzien van speelhulpen en koppelingen.

In het jaar 1979 heeft er een complete restauratie van het Franse orgel plaatsgevonden en is het geheel geëlektrificeerd.

Anno 2017 kent het orgel 2371 pijpen, waarvan de grootste een lengte kent van 5,80 meter en de kleinste net de 13 milimeter haalt.

"Gij hebt de wind tot uw bode gemaakt"...

De speeltafel is midden voor het orgel geplaatst. De tafel is voorzien van de tekst: "Gij hebt de wind tot uw bode gemaakt". 

Verder valt vooral de bronzen baldakijn in de kerk op, een ontwerp van de Utrechter Jan Elroy Brom. Een schitterende blikvanger, gedragen door bronzen Engel-figuren.

In eerste instantie waren er nog geen gebrandschilderde ramen in de kerk aanwezig. Deze kwamen later en een deel van deze ramen werden in die tijd ontworpen door een creatieve kloosterling, de bekende Pater Raymundus van Bergen.

Het interieur werd een pareltje. Architect Jan Stuyt ontwierp een groot deel van de binnenzijde van beide gebouwen. In het koor kwam een mozaïekvloer, er kwam een orgelfront en er kwamen bewerkte koorbanken, gemaakt door de Zwolse timmerman Anton Bolmers, het een nog mooier dan het andere.

Het Hoogaltaar in Dominicanenkerk in de periode 1925 - 1930 ...
(Bron: HCO - PBKR0185)

Het Hoogaltaar in 2011 ...

Degenen die in het klooster woonden waren voornamelijk fraters-studenten die hier een aantal jaren onderwijs kregen op filosofisch gebied in de vakken als logica, metafysiek, geschiedenis van de filosofie, etc.

Novicen (jongelingen die een proeftijd doormaken voor zij het klooster in gaan), in de bibliotheek van het opleidingshuis ...
(Bron: Erfgoedcentrum Nederlands Kloosterleven, collectie Dominicanen)

Verder woonden er de docenten, leken-broeders en paters die de dagelijkse zaken binnen de kerk en het klooster op zich namen.

Er werd gebeden en er werden gesprekken gevoerd in de prachtige gangen van het Dominicanenklooster rond 1925 ...
(Bron: Erfgoedcentrum Nederlands Kloosterleven, collectie Dominicanen)

Conversatie in de kloostertuin van het Thomasklooster rond 1950 ...
(Bron: Erfgoedcentrum Nederlands Kloosterleven, collectie Dominicanen)

In 1933 kreeg de gemeenschap te maken met een grote brand, die de gehele bovenverdieping van het klooster in de as legde. Bij het herstel van de schade heeft het klooster, mede door de enorme groei van de bewonesaantallen, een extra verdieping kunnen realiseren. Het was een goede tijd voor de rooms-katholieke gemeenschap in Zwolle. Midden twintigste eeuw kende het klooster nog een bezetting van ruim 80 mannen.

Naast het genieten moest er dagelijks nog heel wat werk worden verricht ...
(Bron: Erfgoedcentrum Nederlands Kloosterleven, collectie Dominicanen)

Een aantal keren per jaar brachten de in het klooster wonende Dominicanen hun vrije tijd en vakanties door in Huize Arnichem. In de volksmond werd het huis, toendertijd ook wel "het huis van Tobias" genoemd. Tot 1925 hebben namelijk de nazaten van de familie Tobias het huis in hun bezit gehad, waarna het aangekocht is door de Orde der Dominicanen. Ondanks dat er ook stevig gewerkt moest worden, genoten en kwamen de paters en fraters van de orde, die gevestigd was aan de Assendorperstraat in Zwolle, hier tot rust.

Zwemmen in de Vecht bij Huize Arnichem rond 1955 ...
(Bron: Erfgoedcentrum Nederlands Kloosterleven, collectie Dominicanen)

In de jaren zestig was dat even anders en daalde de bezettingsgraad met rasse schreden. In het jaar 1966 verdween de filosofie-opleiding uit Zwolle en zag men alle fraters-studenten vertrekken naar het Albertinum klooster in Nijmegen. Een grote aderlating voor het klooster. De lege ruimtes die ontstonden en verder niet meer werden gebruikt, werden verhuurd.

Bij regelmaat is de Dominicanenkerk de gastheer van een koor of orkest ...

De kerk van het klooster werd in 1965 een "rectoraat", een zelfstandige geloofsgemeenschap onder de paraplu van de Jozefparochie. Anno 2017 maakt de kerk als rectoraat onderdeel uit van de Thomas a Kempisparochie in onze stad.

Tussen 1982 en 1994 heeft het Dominicanencomplex een gefaseerde restauratie ondergaan. Het onderhoud kwam daarna in 1995 in handen van een nieuw opgezette stichting. In de periode van 1997 tot 2013 hebben een aantal dominicanessen in het klooster vertoefd. Zij vormden hier een eigen groep onder de Hebreeuwse naam "Kohèlet" (prediker).

In de jaren vijftig, zestig, was het niet voor te stellen dat een kerk voor andere activiteiten werd gebruikt, dan de eucharistievieringen en aanverwante activiteiten waarvoor deze gebouwd was. Als we, landelijk bekeken, zien, hoeveel kerken er gesloten worden en welke activiteiten naast de religieuze diensten in de overgebleven kerken worden gehouden, dan kunnen we met recht zeggen dat tijden veranderen. 

Ook de Dominicanenkerk geeft tegenwoordig de mogelijkheid activiteiten te organiseren die buiten het religieuze vlak vallen. Zo worden er o.a., zoals boven omschreven, regelmatig zowel in de kerk als in het klooster meerdere keren per jaar met succes concerten, lezingen, cursussen, kunstuitingen, etc, georganiseerd.

Tijdens de Open Monumentendag van 2005 is de kerk ook betrokken geweest bij een stadswandeling georganiseerd door het Zwolse St. Michaëlsgilde. Omdat het thema van dat jaar "Religie" was, had het gilde bedacht een stadswandeling te maken langs een groot aantal historische kerken en gebouwen in de binnenstad en net daar buiten. Een activiteit waarvoor in de jaren vijftig/zestig door kerkbesturen nog wel even voor achter het oor werd gekrabt.

De wereldberoemde Zwolse monnik Thomas a Kempis kreeg van het St. Michaëlsgilde de opdracht zijn boek "De Navolging van Christus" in de kerk te overhandigen aan Thomas van Aquino, de naamgever van het Dominicanenklooster. Een verzonnen, doch beeldend schouwspel, met een knipoog naar de rijke historie en de mooie kerken die onze stad binnen haar grenzen telt.

Overhandiging van het boek "De Navolging van Christus" door Thomas a Kempis aan Thomas van Aquino ...

Dat de kerken en kloosters aan het veranderen zijn, blijkt ook uit de intentie van het Dominicanenklooster, om meer naar buiten te treden en samenwerking te zoeken met de wijk Assendorp. Een intentie, die Zwollenaar en conservator van het Sinterklaasmuseum in de stad, Meine Boonstra, in 2016 op een idee bracht. Ter gelegenheid van het 10-jarig bestaan van het museum, wist hij het voor elkaar te krijgen een heus Sinterklaasaltaar in de kerk te plaatsen.

Waarom de Dominicanenkerk zult u zeggen. De relieken van Sint Nicolaas worden in het Italiaanse Bari, in de Basilica di San Nicola of wel de Basiliek van Sint Nicolaas, in een crypte bewaard. Deze basiliek is gebouwd, nadat zeellieden op woensdag 8 mei 1087 de relieken van Sint Nicolaas uit Myra hadden overgebracht. Op verzoek van Paus Pius XII, verzorgt de Orde der Dominicanen de liturgie in de basiliek van Bari. Zie hier de link van de Dominicanen met Sint Nicolaas. Artikel over het Sint Nicolaasaltaar!

De Dominicanenkerk mag al een aantal jaren een zeer bekend persoon ontvangen ...

Anno 2017 telt de broedercommuniteit zeven leden. Naast deze communiteit biedt het klooster nog onderdak aan een oecomenische woongroep voor studenten.

Bron:
Dominicanenklooster Zwolle
KRO - Katholiek
Wikipedia

Meer foto's van het interieur van de Dominicanenkerk in 2005

Meer foto's van het klooster van de Dominicanen in 2017
There are no images in the gallery.