Naar Gebouwen en woningen

De Sassenpoort te Zwolle ...

Zwolle kent een groot aantal prachtige historische gebouwen die de rijkdom van onze oude Hanzestad in de vijftiende eeuw weergeven. Naast de Peperbus is de Sassenpoort een blikvanger voor iedere toerist die de stad met een bezoekje vereert.

De stadstoren, Nederlands Unesco-monument, waarvan de bouw, waarschijnlijk, in het jaar 1409 werd afgerond, is de enige nog overgebleven poort van de verdedigingswerken van Zwolle. Oude stadsmuren, die ook onderdeel uitmaakten van deze werken, zijn nog wel op meerdere plaatsen in de stad te vinden.

In 1407 trad Zwolle toe tot het Noordduitse Hanzeverbond, een samenwerkingsverband van kooplieden en steden, met als positief gevolg rijkdom en welvaart. De poort stond in die tijd dan ook voor de rijkdom van de stad Zwolle.

Een van de meest bekende verhalen rond de Sassenpoort is de gevangenneming van Hertog Karel van Gelre in de ruimte tussen de twee poorten bij de toegang tot de stad. De hertog was in 1524 van plan de stad Zwolle te heroveren.

De Sassenpoort was een van de speerpunten in het Beleg van Zwolle, dat plaatsvond in april 1524 en onderdeel uitmaakte van de Gelders Oorlogen. Hoofdrolspeler hierbij was de Hertog Karel van Gelre.

Aangezien de hertog zo'n vier jaar lang het gezag over de stad had gehad, maar door wisseling van de wacht en de mede daardoor afbrokkelende steun van de stadsraad, uiteindelijk afstand heeft moeten doen, wilde hij op 4 maart 1524 de stad heroveren.

Karel van Gelder gevangen genomen door de Zwollenaren in 1524.
In de Statenzaal is deze schitterende wandschildering van Van der Laars te bewonderen.

Deze herovering ging echter niet zoals de hertog zich had voorgesteld. Doordat Zwolle voor de Sassenpoorterbrug een buitenpoort kende en de huidige Sassenpoort de binnenpoort naar de stad was, hadden de Zwollenaren een slimme list bedacht.

Nadat de hertog met een aantal secundanten, te paard, door de buitenpoort richting de binnenpoort reed, hebben de Zwollenaren snel het valhek van de buitenpoort laten vallen. Hierdoor stond het overgrote deel van het leger van de hertog letterlijk en figuurlijk buitenspel, De hertog zelf, zat samen met enkele van zijn mannen ingeklemd tussen twee poorten, aangezien ook de binnenpoort snel was gesloten.

Na enige onderhandelingen en de belofte van de hertog, dat hij Zwolle met rust zou laten, hebben de Zwollenaren besloten de legeraanvoerder te laten gaan. Van zijn belofte is echter niets gekomen, want op 5 april 1524 stond hij wederom voor de poort en heeft Hertog Karel van Gelre de stad voor vier weken belegerd.

Zowel langs de poort als onder de poort door kiest het verkeer zijn weg in 2008 ...

Het is tegenwoordig nog nauwelijks te bevatten dat deze toren onderdeel uitmaakte van een complete ommuring van Zwolle. Laat staan, dat men nog beseft, dat er vanuit de drie gaten van de mezenkauw, de verbinding. c.q. uitbouw tussen de twee voortorens aan het Van Nahuijsplein, hete pek en olie op de vijand werd gesmeten.

De mezenkauw met de drie gaten van waaruit de kokende olie en pek op de vijand neerdaalde ...

Zoals boven al is aangegeven, is de Sassenpoort oorspronkelijk een binnenpoort, welke door een plein verbonden was met een verderop gelegen buitenpoort met ophaalbrug. Deze buitenpoort, afgebroken in het jaar 1839, stond ongeveer op de plek waar nu de Sassenpoorterbrug is gelegen. De wonderschone historische en enige stadspoort van de stad, is opgetrokken uit tufsteen, trachiet en Bentheimer zandsteen. 101.000 stenen zijn in de poort verwerkt. De naam Sassenpoort stamt uit de tijd dat de Saksen in dit gebied leefden.

De bovenstaande foto laat het spitsboogfries rond een van de buitentorens van de Sassenpoort zien, voorzien van gebeeldhouwde draagstenen. Op de onderstaande foto staat een van de vele draagstenen.

De Sassenpoort is in de periode van plus minus 1612 tot 1739 een gevangenis geweest. Door de bouw van de gevangenis aan de Spinhuiswal (het tegenwoordige Librije hotel) is deze functie van de poort vervallen. Enkele elementen uit de gevangenisperiode zijn nog in de poort aanwezig.

Gevangenisdeur met slot en luikje ...

Nadat 6 van de 7 stadspoorten waren afgebroken, stond in 1890, mede door geldgebrek van het stadsbestuur, ook de laatste, de Sassenpoort, op de nominatie gesloopt te moeten worden. Het onderhoud van de poort zou het stadsbestuur 3000 gulden kosten. Dit was hen te gortig en daarom was sloop de enige uitweg.

Een schitterende prent van de Sassenpoort, vervaardigd door de Duitse tekenaars en graveurs Ludwig Rohbock en Johann Poppel (rond midden 1800).
Op de voorgrond is een houtsleperswagen, getrokken door paarden, te zien ...
(Bron: HCO - NL-ZlHCO_264_TP000257)

Sassenpoorterbrug en de Sassenpoort, gevangen in een foto van de Zwolse fotograaf Gerrit Jacobus Wispelweij (1850-1916).
De middelste en grootste toren is een andere dan de huidige toren ...
(Bron: HCO - NL-ZlHCO_1214_FD11_016) 

Portret van architect Pierre (dr. P.J.M.) Cuypers, gezeten achter bureau ...
(Bron: Beeldbank Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed)

Pierre Cuijpers, Rijksbouwmeester en beroemd van de bouw van het Rijksmuseum en het Centraal Station in Amsterdam en Victor de Stuers, staatssecretaris van kunsten en wetenschappen, brachten het stadsbestuur op andere gedachten. De Sassenpoort zou voor een symbolisch bedrag aan de Staat worden overgedragen.

Sassenpoort tussen 1880 en 1890. Duidelijk is te zien dat de woningen aan de toren vast zaten.
In 1904 is een doorbraak aan de linkerzijde gepleegd t.g.v. het verkeer vanuit de binnenstad ...
(Bron: HCO - FD012109)

Archivarissen van het Rijksarchief in de Sassenpoort
(Fotoarchief: Paul van Dinteren, Druten - Foto: Mr. J.C. van Sonsbeeck)

De tussenkomst van beide heren resulteerde uiteindelijk in het jaar 1898 in een nieuwe bestemming van de poort, namelijk als Rijksarchief. De hoge archiefkasten, die in die tijd gebruikelijk waren, zijn nog in de poort aanwezig.

Archiefkasten uit de tijd dat de Sassenpoort Rijksarchief was ...

De toren is in eerste instantie zonder klokkentoren gebouwd. Dit gebeurde pas in 1732, toen werd de poort voorzien van een vierkante klokkentoren. In de jaren 1894 tot 1897 is de poort grondig gerestaureerd, waarbij de achttiende eeuwse klokkentoren werd vervangen door de huidige neogotische toren.

In de jaren zeventig heeft het Rijksarchief afscheid van de prachtige toren genomen, waardoor in eerste instantie wat onrust ontstond in het Zwolse. Er werd een stichting opgericht, de Stichting Exploitatie Sassenpoort, met het doel de Zwolse burger, alsook de belangrijke toerist meer kennis te laten maken met het historische gebouw. De Sassenpoort zou, volgens de stichting, meer opengesteld moeten worden voor belangstellenden.

De neogotische klokkentoren na de restauratie eind 19e eeuw ...

Jarenlang hebben de woningen aan beide zijden vastgezeten aan de poort en een eenheid gevormd met het historische gebouw. Ooit is hier een eind aangekomen en is de keten aan de zijde van de Koestraat doorbroken. Hierdoor had zowel het snel- alsook het langzame verkeer de mogelijkheid vanuit de stad langs de poort de stad uit te rijden en vanaf de andere kant onder de poort door het centrum te bereiken.

Uitvoering reconstructie i.v.m. inrijverbod voor al het verkeer met uitzondering van voetgangers ...

In de beginjaren van de 21e eeuw heeft het gemeentebestuur beslist dat de binnenstad van Zwolle, in verband met de toename van het verkeer, autoluw gemaakt zou moeten worden. Daarnaast was het verkeer en dan voornamelijk het vrachtverkeer, dat steeds vaker onder poort door ging en vast kwam te zitten, een te zware belasting voor de poort. Dit had als gevolg dat in 2008 een reconstructie van het Van Nahuijsplein aan de voorzijde van de poort, is uitgevoerd, zodat alleen de voetganger nog onder de poort door het centrum kan bereiken. Het verkeer vanuit de stad heeft nog wel de mogelijkheid aan de zijde van de Koestraat de binnenstad langs de poort te verlaten.

Van Nahuijsplein voor de poort is voetgangersgebied ...

In 2010 heeft het Zwolse bedrijf Bureau HTM zich in het gebouw gevestigd. Zij hebben het beheer van de Stichting Exploitatie Sassenpoort overgenomen en er zijn voor het publiek al meerdere activiteiten in de poort gehouden, als vergaderingen, theaterproducties en concerten. Daarnaast is de Sassenpoort door de gemeente Zwolle aangewezen als trouwlocatie en is de bijzondere en sfeervolle ambiance van de schitterende poort voor veel bruidsparen niet te weerstaan.

Begin februari 2013 werd bekend dat de Sassenpoort op de lijst is gezet waar 34 rijksmonumenten op staan, die door het Rijk zullen worden afgestoten. Volgens minister Bussemaker kunnen deze monumenten ook op commerciële basis worden geëxploiteerd. Binnen de gemeenteraad van Zwolle is vooral bij de Socialistische Partij enige onrust ontstaan.

Detail neogotische klokkentoren ... 

Buiten de schoonheid die de Sassenpoort uitstraalt in het Zwolse daglicht, heeft de poort ook iets magisch. De onderstaande foto is daar een betoverend en duister bewijs van.

... duistere stilte ...

Dat de Sassenpoort op de eerste plaats een schitterende lokatie is als de entree van de binnenstad, mag duidelijk zijn. Bij veel evenementen wordt de toren dan ook als achtergrond van het betreffende evenement gepresenteerd. De kunstuiting van Sassenstraat Allicht, waarbij de straat en de onderdoorgang van de poort sfeervol verlicht werden met vele lampenkappen en de lichtfiguren rond Kerst en Oud en Nieuw in 2017, waren daar mooie voorbeelden van.

De onderdoorgang van de Sassenpoort was onderdeel van de Kunstmanifestatie Sassenstraat Allicht in 2015 ...

Voor de Sassenpoort hebben in de loop der jaren meerdere kunstuitingen gestaan.
Een van de mooiste was wel deze Magical Christmas Ball rond de laatste dagen van het jaar 2017 ...

De poortwachter in gesprek met de toerist op Monumentendag 2015 ...

Tegen een geringe betaling kan iedere belangstellende op de woensdag- en de zaterdagmiddag de Sassenpoort bezichtigen. Op deze middagen staan enkele deskundigen ter beschikking om een en ander te vertellen of vragen te beantwoorden.

 U bent van harte welkom ...

Sowieso is de Sassenpoort een pareltje als het 's avonds in de schijnwerpers staat te schitteren. Als er dan rond de poort ook nog eens vuurwerk te zien is, is het helemaal het einde!

Van Ton Norp - Snackcorner Norp aan de Burgemeester van Roijensingel 24, kreeg ik op Nieuwjaarsdag 2019 de onderstaande video toegestuurd. Ik kan niet meer zeggen, dan geniet hiervan!

Sassenpoort  in vuur en rook gehuld, net na 00.01 uur op 1 januari 2019 ...

Tijdens de herinrichting van de Luttekestraat, begin 2022, waarbij in de Koestraat tijdelijk tweerichtingsverkeer werd toegestaan, heeft een vrachtwagen de Sassenpoort beschadigd.

Uit een van de bijtorens op de hoek van de Koestraat met de Sassenstraat, werden meerdere antieke stenen uit het gebouw gereden. Op 12 september van dat jaar, is de firma Hanzebouw uit Zwolle, specialist in renovatie van historische gebouwen, begonnen met het herstellen van het gapende gat. 

Op de zolder van de Sassenpoort zijn in de loop der jaren oude antieke stenen uit de poort opgeslagen. Deze kwamen nu goed van pas.

Nadat de mannen van Hanzebouw een aantal mooie stenen hadden uitgezocht, kon het herstel beginnen. Een klus, waar de medewerkers van Hanzebouw met volle en uiterste concentratie bezig waren.

In de middag was de klus tot volle tevredenheid geklaard!

Bron:
Wikipedia
Folder "De Sassenpoort".
Voor meer info: Sassenpoort Zwolle

Meer foto's